Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

64
Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
erabakiak burutu daitezen ardura hartuko dutenak alegia, kontrol eta zaintze funtzioak
nabarmentzen direlarik . Hitz batean esanda, Estatuaren makineria muntatua eta prest dago,
Administrazioa eta tokian tokiko botereen arteko artikulazioa hauen burumakurtzearen
bidez ziurtatuz' .
Egitura administratiboaren sendotzeak markatzen duen testuinguru honetan, eta
legegintza mailan kokatzen diren neurriei dagokienez, lehenik eta behin, "Plan del duque
de Rivas i9S izenez ezagutzen den planaren garrantzia azpimarrratu behar da . Ez da hau
denbora luzez indarrean iraungo duen plana (aldarrikatu eta egun gutxitara indargabetua
izango da 1812ko Konstituzioa indarrean jarriko delako), baina etorkizunean aparteko
garrantzia izango duten "Plan Pidal" delakoak eta Moyano legeak honek zehazten dituen
liberalismoaren norabide nagusiak berenganatuko dituzte . Orain irakaskuntza, izan
zezakeen kutsu demokratizatzailea edota iraultzailea galduz, inoiz baino hobeto agertuko
zaigu botere tresna gisa ("la educación, . . ., deberá adoctritaar de acuerdo coti los fnes
del poder" 99 dira Puelles-en hitzak) . Gehiegi luzatu gabe, "Plan del Duque de Rivas"-ek
duen elementurik garrantzitsuena, 182lkoaren moduan, irakaskuntza sistema orokorra
ezartzea dela esan daiteke, honi administrazio antolakuntzaren konfigurazioa gehituko
geniokeelarik, zeinak Gobernuak irakaskuntza kontrol pean edukitzeko duen nahia garbi
erakusten duen loo
Baina, zalantzarik gabe, garai honetako momenturik interesgarriena 1838ko
oinarrizko irakaskuntzari buruzko legea dugu 10 ' . Esan daiteke aurrenekoaren bide berdina
jaraitzen duela eta 1821ko "Reglamento"-aren printzipio nagusiak jasotzen dituela
(estatalizazioa, zentralizazioa, uniformizazioa -mailak, curriculuma, ikuskaritza,_-, etab),
baina, nahiz eraginkortasun aldetik oso arrrakastatsua izan ez 102 , bere garrantzia honetan
datza : Espainiako hezkuntza-sistema nazionalaren zutabea izango den Moyano legeak
97 VIÑAO, A . : Op . cit. ; 282 .
98 Plan General de Instrucción Pública, aprobado por Real Decreto de 4 de agosto de 1836,
in M .E .C . : Historia de la Educación en España II .. . Op . cit. ; 123-148 .
99 PUELLES, M. de (1986) : Op . cit . ; 99 .
100 Zehazten diren erakunde guztiak (herri zein probintzi bakoitzeko "Comisión de Instrucción
Pública" direlakoak, edota "Consejo de Instrucción Pública" izenekoa) Gobernuaren menpean daude
erabat eta honen tresna hutsak dira . Ikus Plan General de Instrucción Pública . . . : Op . cit . ; 142-146 .
101 Ley autorizando al gobierno para plantear provisionalmente el plan de Instrucción
Primaria de 21 de julio de 1838, in M .E .C. : Historia de la Educación eu España II . . . Op . cit . ; 149-158 .
102 Ikus GOMEZ, A . (1990) : Liberalismo y educación primaria en España (1838-1857) .
Zaragoza : Secretariado de Publicaciones de la Universidad de Zaragoza .