Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

52
Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
baita beraien posizioa ziurtatuko duen bakarra . Ezinbestean, honek irakaslegoaren
funtzionarizatzearen garrantzia azpimarratzera garamatza : alde batetik Guizot-ek aipatzen
zuen irakasleak "fonctionaries de l'Etat" bihurtzeko nahiak Estatuaren beharrari erantzuten
dio eta, bestetik, irakaslegoaren funtzionarizatzeak administrazioaren indartzea bermatzen
du .
Oraintxe bertan aipatu hitzak ondo asko azaltzen dute hezkuntza-sistemak
berezitasunak, eta batipat "particularismes régionaux"-ak, desagertarazteko duen
borrokoaren barruan irakaslegoak jokaturiko papera . Brél-ek 49 dioen moduan, eskolak
sustrairik gabeko pertsonak sortzen ditu, "dépaysés chez eux" . Eta ez bakarrik "patois"en
aurkako borrokaren bidez -hau funtsezkoa izanik, lehen ikusi dugunez- ; eskolak -eta
honen barruan irakasleak- eraberean Frantziarentzat traumatiko suerta daitezkeen kultur
identitateen aurka egingo du, zentzu honetan, irakaskuntzak izaera nazionala duen
kontzientzia kolektiboa modelatuz. Badaezpada ere, Estatuak beharrezko neurriak hartuko
ditu irakaslea helburu horietaik desbidera ez dadin, eta kontrolpean izango duen
ikuskarritzak konstituzioa eta legeen kontra ezer egiten ez dela egiaztatzeko kontu handia
izango du" . Orokorrean esan genezake Estatuaren presentzia azkeneko txokoraino
zabaltzen dela hizkuntz eta kultur praktiketan bere eragina sentiaraziz, bere zeregin
bateratzailearen eraginkortasuna sare administratiboaren hedakuntzaren araberakoa izango
delarik . Estatu-Nazioaren eraikitze prozesuan bi dira funtsean lortu beharreko helburuak :
nazioarekiko atxikimendua bata, eta Estatuaren erakundeak onartzea bestea . Hala,
hezkuntza-sistemak, Plenel-en 51 hitzak erabiliz, funtsean politikoa den Estatuak sortu eta
antolaturiko lurraldea eraikitzen laguntzen du, eta Estatuak, ematen duen eskolaren irudi
ideologikoari esker, hau mistifikaten du Estatu-Nazioarentzat arriskutsuak diren, edo izan
daitezkeen, arazoak kamuflatzeko, ezkutatzeko, eta urtzeko gai bihurtzen duelarik .
2 .2 .- Espainiako hezkuntza-sistema nazionala (XIX. mendea)
2 .2 .1 .- Hezkuntza-sistema nazionalaren leizea urratsak
Frantziako kasuan bezala, XIX . medean bi epealdi zabaletaz hitz egin daiteke : alde
batetik mendearen lehenengo erdialdean hezkuntza-sistema nazionala sortzeko lehenengo
ahaleginekin topo egingo dugu ; bestalde, bigarren erdialdean hezkuntza-sistema nazionala
finkatu egingo da edo finkatuz joango da . Alde horretatik bi dira ezinbestean aipatu
beharreko mugarriak : bata 1812ko Cadiz-ko Konstituzioa, eta 1857ko Moyano legea
49 BRÉAL, M . (1872) : Quelques mots sur l'Instuuction publique eu France . Paris : Hachhette ;
99-100 . In PROST, A . : Ibid . ; 349 .
50 Esate baterako, ikus lege honek bere 9 . artikuluan ikuskaritzari buruz diona : Loi Organique
du 30 octobre 1886 sur l'Instruction primaire, in CHEVALLIER, P . ; GROSPERRIN, B . : Op . cit . ; 288 .
51 PLENEL, E . : Op . cit . ; 286 .