Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 141
irizpide moral zuzena, ontasuna, egia, purutasuna, duintasuna, bertutea, ongia40 . Beraz,
Aranaren usteetan, "entre el cúmulo de terribles desgracias que afligen a nuestra asada
patria, ninguna tan terrible y aflictiva . . ., corto el roce de sus hijos con los hijos de la
nación espainola"41 . Horregatik da, hain zuzen, independentzia Euskeria salbatzeko bide
bakarra; izan ere liberalismoan eta espainiarrekin izandako nahasketan ikusten baitu
Aranak, besteak beste, "el menoscabo que ha padecido así en lo religioso y lo moral" 4'- .
4 .2 .1 .- Irakaskuntza liberalari erasoa
Zein da Jaungoikoaren itzal zabalak zeharo estaltzeei duen diskurtso honetan
hezkuntza arloko Aranaren planteamendua? . Laburbilduz, bi dira bere jarreraren zutabe
nagusiak : alde batetik hezkuntza-sistema liberala eta, bestetik, eskoletan espainiarrekin
nahastu behar izatea . Arlo honi dagokionez, honako hau litzateke Aranaren xedea : " .
joven bien educado para Dios y para la Patriai 43 . Espainiako hezkuntza-sistema, liberala
.n
den heinean, Jaungoikoaren etsaia litzateke eta "escuelas laicas o librepensadoras"
direlakoei esker esan daiteke, bere eritziz, Euskal Herriko gaztediak jasotzen duen
formazioa erabat gutxiegizkoa dela, kaltegarria ez esatearren . Hezkuntza-sistema liberala
izateak suposatzen du, nahiz Estatuak Elizarekin ituna sinatua izan -185leko
Konkordatua inadarrean darrai-, azkeneko hau bigarren mailan geratzen dela, Elizak
irakaskuntzan ezarri beharko lukeen kontrola Estatuak erabakitakoaren menpe geratuz .
Dotrinaren irakaskuntza ziurtatuta baldin badago ere` -baita, gai honi dagokionez,
Elizaren partehartzea-, halaber, Estatuak du irakatsi behar denaren inguruko azken hitza .
Estatua liberala da eta Jaungoikoari zor zaion obedientziari uko egiten dio . Horri esker,
Campionek45 -Diputatu Kongresuan liberalismoaren 4° aurka agertzen denean- salatuko
40 ARANA, S . (1897) : "Efectos de la invasión", Op . cit .
41 Ibidem .
42 ARANA, S . (1893) : "Discurso de Lardizabal" :, Op . cit . Bizkaiaz ari zaigu hemen Arana, baina,
idazki askotan ikus daitekeen bezala, ez da herrialde honetara mugatzen den analisia .
43 ARANA, S . (1895) : "Educación modema", in Bizkaitarra, 1895/1125 .
44 Dena den, hau ez da ziurtatzen haur euskaldunen kasuan, dotrinaren irakaskuntza erderaz
baita : " . . . estamos hartos de saber y decir . . . que hay muchos bizkainos a quienes sólo se les enseña la
doctrina cristiana en castellano, idioma que no entienden o le conocen a medias ; de suerte que aprenden
el catecismo sin saber lo que dicen" (ARANA, S . (1894) : "Los congresos católicos de España", in
Bizkaitarra, 16 . zk .) .
45 CAMPION A . (1907) : "Discurso en el Congreso de los Diputados el día 24 de Mayo de 1893",
in Discursos Políticos y Literarios ; Op . cit .
46 Campionen ustez antikatolikoa den liberalismoa, zentralizatzailea eta uniformizatzailea .
foruen etsaia den absolutismo monarkikoaren ondorioa da, eta den askatasun faltsua eta artifiziala