Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

314 Euskal Nazionalisruoa eta Hezkuntza (1895-1923)
.
izango da sostengatzen ez dituzten eskoletako irakasleen kasuetan ere -hauek eskolako
zuzendariak aukeraturikoak lirateke- . Belgikan ere udalak arduratuko dira oinarrizko
irakaskuntzako irakasleen izendapenaz, irakaslea udal-agentetzat hartua izango delarik .
Antzeko zerbait gertatzen da Estatu Batuak, Suedia, . . ., bezalako nazio aurreratuenetan ;
adibide ugari, Landetaren ustez, irakasleen izendapena udalen esku uzteak ondorio
onuragarriak ekarriko lituzkeela frogatzeko"' . Adierazitakoa inolako interes "lokalista"
edota politikakeriarik ez duela guzti hau esatera bultzatzen erakusteko nahikoa ez balitz,
Euskal Herriarentzako eskatzeaz gain, Espainia "osorako" ere komenigarria ikusten du
Landetak aipatu irtenbidea, beti ere irakaskuntzaren onerako :
"Y mientras en esos paises donde la administración y desarrollo de
la enseñanza está á cargo de los municipios [irakaslegoaren auziaz ari da
Landeta], resulta que la educación se encuentra eiz el más alto nivel de
prosperidad al que nosotros, siguiendo aquellos mismos derroteros,
sentirnos ansias de que España los emule . [ . .] todos ellos [Espainiako
udalek, hain zuzen ere] tienen derecho a vivir la vida de los pueblos cultos,
ya que es hora de que España ponga término al monopolio grotesco y
11247 .
embrutecedor de la enseñanza del Estado
6 .3 .7 .- Euskal irakaslegoari bidea irekiz
Ibilbide luze hau egin ondoren, eta jarrera erreaktibo hutsa besterik antzeman ez
ote daitekeen edo ikusteko, jeltzaleek hain ilun azaldutako arazo honen aurrean beraien
ustez eman beharreko urratsak zeintzuk diren edota izan daitezkeen argitzen saiatuko
gara . Esandakoak kontutan harturik, erraza litzateke, besterik gabe, esandakoari buelta
ematearekin euskal nazionalismoak buruan duen irakaslearen erretratu robota egitea .
Baina, errazkerietan erortzeaz gain, ez ginateke garai honek eskaintzen digun benetako
egoeraz jabetzera iritsiko . Zer ez den nahi (irakasle kanpotarrak edota arrotzak)
adierazten denean egia da, neurri batean bederen, zer den nahi dena (euskal irakasleak)
jakiterik -edo susmatzerik, argi eta garbi esaten ez bada- badagoela, baina eskuartean
ditugunak betiko planteamenduak direla pentsatzeko arriskuak bema den -neum handi
batean behintzat- irakaslegoaren arazoaren irakurketa desitxuratu egingo luke .
Zalantzarik gabe, ez gaude "iraultza"-ren aurrean baina jeltzaleen planteamenduak
ezagutuko duen bilakaera ez da ere edonolakoa izango : euskal irakasleak bai, baina ez,
besterik gabe, egungo eskolaren markoan, euskal eskolaren (euskal eskolen) testuinguran
baizik ; euskal irakasleak bai, baina ez, besterik gabe, egungo hezkuntza-sistemak dituen
ezaugarriekin, aurpegiz aldatu beharko duen hezkuntza-sistemaren barruan baizik ; euskal
'- 46 Ibidem . Nazio aurreratu horiek eskaparate ezin hobea eskainiz ere, adibide apartak aurki
daitezke ere "etxe" barruan (Cartagena, Granada, Katalunya . Bilbo, etab .-Espainian, alegia-) Estatuaren
porrota udalen arrakastarekin konparatu ezin dela erakusteko (LANDETA, E . (1914) : "El nombramiento
de maestros", in La Tarde, 1914/IV/25 .
247 LANDETA, E. (1914) : "El Sr . Fiscal y el nombramiento . . ." : Op . cit.