Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

140 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
erlijioarekin elkartzen dira zuzenean ; Jaung, oikoak eta Aberriak bat egiten dute, beti ere
-Aranak Lardizabaleko hitzaldian argi ta garbi zehaztu zuen bezala- bigarren honen
menpekotasuna azpimarratuz :
" . . . Proclamo el catolicismo para nri patria, porque su tradición, su
carácter político y civil, es esencialmente católico ; si no lo fuera lo
proclamaría también ; pero si mi pueblo se resistiera, renegaría de mi raza;
sin Dios no querernos nada",
Horrela uler daiteke, Jaungoikoarekiko zaletasun(keri) izugarri horrek eraginda,
Aranak bai liberalismoa baita izaera espainarra ere eraso-dianatzat hartzea . Elorzak"
dioen legez, tradizionalismo catalunyarrarekiko menpekotasuna (Sardá i Salvany-ren El
liberalismo es pecado-rekikoa batipat) adierazten duen janera honetan bat egiten dute
liberalismoak eta Espainiak, biak Euskal Herriko etsai bihurtuko direlarik . Liberalismoa
-eta hau euskal nazionalismoak karlismotik jaso duen zerbait da- ideologia ateoa eta
antiklerikala da, foruen etsai amorratua izateaz gain ; liberalismoa "pekatua" da eta honek
defendatzen duen askatasunak -"la libertad de Satanás i37 - degradazio morala dakar,
sekularizazioa eta, ondorioz, erlijioaren menpekotasuna . Hau barka ezina baldin bada,
Aranaren ustez, baita independentziaren aldeko euskaldunen artean ere -"Jaungoikoak
libra gaitzala", dio-, liberalismoaren gaitza areagotu egingo da espainiarren eskutik
datorren heinean .
Berak asmatu ez duen "maketoen" aurkako testuinguruan 38 , industrializazioak sortu
etorkin mugimendu izugarria dela eta", espainiarra erlijio ezak dakarren gaitz askoren
islada litzateke : erizpide galdua, maltzurkeria, okerra, ustelkeria, bilaukeria, bizioa,
gaiztakeria . Ondorioz, euskaldunek -espainiarrekin nahasten diren neurrian- erlijioaren
babesari esker mantendu izan dituzten ezaugarri bertutedunak galdu egingo dituzte :
3s ARANA, S . (1893) : "Discurso de Lardizabal", in Obras escogidas . . .
36 ELORZA, A. (1978) : Op . cit . ; 134 .
37 O .C. 1332 .
3s Aranaren planteamentutan arrazak duen garrantziaz hitz egingo dugu hurrengo atal batean .
Oraingo honetan jorratzen ari garen gai honetara mugatuko gara ; gure eritziz arrazaren gaiak
ikaragarrizko garrantzia du politika nazional bat burutzen den ala ez ikusteko momentuan eta uste dugu,
erligioaren gaia alde batera utzita, merezi duela balizko hezkuntza-sistema nazionalaren inguruko
gogoetan honetaz jardutea .
" Hona hemen, gai honen inguruan, Corcuerak egiten duen irakurketa : "existen condiciones
objetivas como para que los sectores autóctonos de una población que ha crecido desmesuradamente
consideren que se ha producido una auténtica "invasión" " (CORCUERA, J . (1979) : Op . cit . ; 81 .