Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkuntza-sistema nazionalen sorrera 63
izateko : adibidez, probintzia bakoitzean "Subdelegado de Fomento" izeneko batek beteko
ditu ordezkari lanak, hain zuen ministeritza horrek "Ministerio del Interior" izena hartuko
duenean, gaur egun ere ezaguna den "Gobernador Civil" delakoak . Laburbilduz, esan
genezake egiturak ondorengo egiturak sortuko dituela (goikarguak, administrazio buruak,
"negociado" buruak, ofizialak, laguntzaileak, etab .), era horretan Estatuaren sarea
zabaltzen delarik . Hitz batean esanda, burokrazia berriaren oinarriak finkatzentzen ari dira,
egitura zentralistari erantzuten dion burokraziarenak hain zuzen, gure gaiari dagokionez,
Estatua irakaskuntzaren kontrola ziurtatzeko bidean jartzen delarik . Izan ere mahai
gainean dagoen arazoa boterearena da, eta hezkuntza arloko kontrola guztiz funtsezkoa
da . Alde horretatik oso adierazgarriak dira XIX . mendean izugarrizko garrantzia izan duen
Gil de Zarate-ren Estatuaren kontrolaren aldeko hitz hauek :
"Porque, digámoslo de una vez, la cuestión de la enseñanza es
cuestión de poder el gate enseña domina; puesto que enseñar es formar
hombres, y hombres amoldados a las miras del que los adoctrinai 93 .
Eta zein da adoktrinatzaile papera bete nahi duen Estatuaren helburu politikoa? :
Antzinako Erregimenarekiko lotura hautsi eta Estatu bema eraiki (izan ere, Gil de Zarateek
berak dioen moduan, "La instrucción . . . estriba en ella la base más firme de todo
sistema político" Helburu horretara zuzentzen da epealdi honetako antolakuntza-sukarra,
eta diogunaren adibide batzuk aipatzearren, hona hemen Estatu-Nazioa espainarraren
eraikuntza prozesuan guztiz garrantzitsu suertatu izan diren "Ministerio de Fomento"-k
hartutako bi erabaki : 1833an "Subdelegados principales de Fomento" direlakoak
(ezagunak ditugun Gobernadoreak) sortzen dira, eta urte berean funtsean gaur arte
mantendu izan den probintzien arteko banaketa onartzen da 9 ' . Antzeman daiteke urteen
poderioz ehotzen ari den sarea asko fintzen ari dela, eta aipatu adibide hauek Estatuaren
enborretik adarrak nola sortzen ari diren ikusteko aukera eskaintzen digute . Izan ere
Estatuaren kontrol pean dagoen lurraldearen antolaketak (probintziak) administrazioaren
eskusartzea errazten du, eta Burgos-ek` aipatzen zuen "el dogma político de la unidad"
ziurtatzeko probintzia bakoitzeko buruak izendatuak izango dira, beste arrazoi batzuren
artean, Estatuak oinarrizko irakaskuntza, batipat, garatu eta zabaltzeko hartutako
93 GIL de ZARATE, A . (1855) : De la Instrucción Pública en España . Madrid ; 117 .
94 Ibid . ; 108 .
9' GUAITA, A . : Op . cit . ; 42-43 . Jadanik 1812ko Konstituzioak ezartzen zuen erregeak
izendaturiko "jefe superior"-aren ardurapean geratuko zela probintzia bakoitzaren gobernua ; 1813an
"Jefe Político" deituko zaio irudi horri, eta 1814ean buru militarrak hartuko zuen horren ardura . 1823an
berriro buru politikoak izango dira, 1833an aipatu "Subdelegado Principal de Fomento" izatera
pasatzeko .
96 Burgos-ek markatzen ditu administrazio antolakuntza formalaren lehenego ardatzak eta aipatu
ditugun hauek bera "Fomento" ministeritzako buru denean hartutako erabakiak dira .