Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

124 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuniza (1895-1923)
berarekin dakarren hurrengoko errepresioarekin topo egingo dugu eta irakaslegoa izango
dugu erasoen dianarik preziatuena ; irakasle karlistek "podrían producir con su influjo y
sus doctrinas un gran atal en su poblacióni 82 . Beraz irakasle leialen balioa oso preziatua
izango da eta Estatuak irakaslegoaren egoeraren kontrol zuzena eduki nahi izango du
gerra amaitu ondoren 83 ; hauen bizkarren gainean geratuko da, edo hori uste izango du
gero euskal nazionalismoak, Estatuaren defentsa, eskoletan dihardungo duen horren
armada osatuko dutelarik" .
Dena den, foruen indargabetzeak erreakzioa sortuko du Euskal Herrian, foruen
defentsan mugimendu garrantzitsua piztuko delarik35 , kultur erakunde ezberdinen
inguruan antolatuko den mugimendua hain zuzen . Dagoeneko Foru Aldundiak ez diren
Diputazioek, kontzertu ekonomikoak direla eta (jakina, Araba, Bizkaia eta Gipuzkaoaz
ari gara), Estatuarengana joko dute hartutako akordioak errespeta ditzan, baina ezin
daiteke esan inolako marko juridiko politiko bereziaren aldarrikapenaren aurrean
aurkitzen garenik; Dávila-k dioenaren arabera,
"se van extendiendo en toda su amplitud las disposiciones
emanentes del Estado y que, en el Pais Vasco, sólo encuentran resistencia
cuando éstas se refieran a la forma de pago a los maestros" .
Ez dira, ez, euskal erakundeak -aipatu salbuespen bezalakoak alde batera utzitahezkuntza
arloko marko bereziaren alde nabarmenduko . Kontzertuek nolabaiteko
autonomia administratiboa eskaintzen badute ere -azken finean egitura administratibo
82 Zumarragako udalak 1876ko maiatzaren 3an Gipuzkaoako Gobernadore Zibilari ("Junta de
Instrucción Publica"-ko burua, hain zuzen) igorritako idazkia irakasle karlista bat kaleratzeko eskatuiz .
Zumarragako Udal Artxiboa .
83 Consusltas del Inspector sobre la situacion del Magisterio tras la guerra carlista, 1876 ;
Archivo General de la Aminsitración Civil del Estado ; leg . : 6202 .
84 Gogoratu aurreneko atalean aipatu Loperenaren hitzak : oinarrizko irakaskuntzan eta bere
iraskasleengan dute Estatuek defentsa nazionalaren oinarririk indartsuenak .
85 Foruzaletasun eta euskal nazionalismoaren arteko lotura ideologikoa ikusteko : HUICI, V .
(1984) : "La formulación ideológica del nacionalismo historicista (Apuntes sobre la ideología Fuerista)",
in Nacionalismo y socialismo en Euskadi. Bilbo : IPES; 63-70 . Dena dela foruzaletasunak badu
zaharragoa den historia ; aipatu ikuspegitik aldentzen diren tesien artean (abertzaletasun kutsurik -euskal
abertzaletasuna noski- izan dezakeen historiografiari "p?esentisrno"-aren pekatua leporatuz), ikus
FERNANDEZ SEBASTIAN, J . (1991) : La génesis del fuerismo. Prensa e ideas políticas en la crisis
del Antiguo Régimen (Pais Vasco 1750-1840). Madrid : Siglo XXI de España Editores, S .A .
86 DAVILA, P . (1987) : Op . cit. ; 620 . Kontzertuek eskaintzen duten autonomi markoa dela eta,
Monterok eredu administratibo honen ahultasun juridikoa azpimarratuko du (MONTERO, M . (1983) :
"Régimen liberal y autonomía vasca (teoría y práctica del uniformismo liberal)", in Saioak, 5 . zk . ; 4) .