Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkrmtza-sistema nazionalen sorrera 5 3
bestea . Lehenengoa abiapuntutzat harturik, Espainiako hezkuntza-sistema nazionalaren
eraikitze prozesuaren aurreneko urratsak aztertzeari ekingo diogu .
2 .2 .1 .1 .- Konstituzioa eta hiritarraren heziketa
Lehenik eta behin, nahiz eta Cadiz-ko Konstituzioaren ibilbidea Fernando VII
erregearen itzulerak moztu, guztiz garrantzitsua den errealitatea azpimarratu behar da :
Espainian aldarrikatzen den lehengo kontituzioa dugu 1812koa . Gure ustez honen
inguruan egin beharko litzatekeen irakurketak zuzenean bat egingo luke Estatu-Nazioa
sortzeko nahiaren analisiarekin . Hau da, goreneko lege koadroa sortzeko gertakariak -eta
kontutan hartu behar da hori Estatuaren antolakuntza juridiko-politikoaren oinarria dela-
Nazioa gorpuzteko beharrari erantzuten dio, eta honek berarekin hezkuntza alorrean
Estatuaren eskusartzea dakar . Beste era batera esanda, konstituzioarekin Estatuak sortzen
duen antolakuntza sozio-politiko berriak aldi berean Estatuaren hezkuntza-politikaren
sorrera ekarriko du 52 . Puelles-ekS3 dioen moduan, Cadiz-ko Konstituzioak, gero aipatuko
ditugun Quintana-ren "Informe" eta 1814ko lege proiektuarekin batera, Espainiako
hezkuntza-sistema nazionalaren sorburuen iturria osatzen du .
Konstituzio honetan irakaskuntzaren auziak duen lege tratamenduaren azterketa
guztiz funtsezkoa da, gure eritziz, gero eraikiko den hezkuntza-sistema nazionalaren
zutabe nagusi batzu aldarrikatzen dituen neurrian eta liberalismo espainiarraren joera
uniformizatzailearen oinarrien berri emango digun heinean . Izan ere, irakaskuntzaren
arazoa aparteko garrantzia duen, eta liberalek dogma mailan kokaturiko, jauzi
kualitatiboaren testuinguruan ulertu behar da : subiranotasun nazionalaren defentsa . Jokuan
dauden helburuak bi dira ; alde batetik, erregimen politiko berria sortu eta, bestetik, gizarte
bema itxuratu . Frantziaren kasuan bezala, hemen ere askatasuna eta berdintasuna
printzipioen inguruan eskola izango da hiritarren batasuna bideratuko duen tresna,
"vasallaje" egoeratik hiritar egoerara doan bidea burutu nahi baita (honek legearekiko
berdintasuna suposatzen du, eta berdintasuna litzateke, hain zuzen, askatasunaren
printzipioa gauzatzeko modu bakarra)' 4 . Noski, hiritarren multzoa nazioaren partaideek
osatuko lukete, eta nazioa da sortu nahi den Estatu berriaren ardatza .
52 GONZALEZ, A . (1983) : "Constitución versus escuela : tratamiento legal e ideología
subyacente (siglo XIX)", in Escolarización y Sociedad en la España Contemporánea (1808-1970) . II
Coloquio de Historia de la Educación . Valencia . 197-207 .
53 PUELLES, M . de (1991) : Op . cit . ; 89 . Beste lan batean, Puelles-ek berak, zera esango du
1808-1814 epealdiaz : "alberga la construcción teórica del Estado y del sistema educativo liberales"
(PUELLES . M . de (1992) : "De la cortes de Cádiz a la LOGSE (1812-1990)", in H .E . : El libro y la
escuela . Madrid : ANELE/Ministerio de Educación y Ciencia/Ministerio de Cultura ; 28) .
"n Gogoratu lehenago aipatu dugun Mairet-en eritzia ; hots, askatasunaren ideologia
berdintasunaren ideologia besterik ez litzateke, eta hiritar guztien legearekiko atxikimendua da,
erregimen politiko bema sortzeko, bete behar den gutxienezko baldintza .