Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

278 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
iraganera itzuli baino, iraganeko praktika indarrean jarriko lukeen errealitate berriaren
premia plazaratuko da ; oraindik bere osotasunean borobildu gabe dagoen autonomiaren
aldarrikapenaren aurrean aurkituko ginateke (irakaskuntza alorreko autonomia soilik
oraingoz) :
"la centralización docente origen de los maestros obligados y que
por lo general se separan conmpletanrente del ambiente de los pueblos en
que tienen que desempeñar sus funciones es un error pedagógico .[ . . .]
mientras el centralismo docente admita estas enormidades pedagógicas
[ . . .] la enseñanza en el Estado español por necesidad tendrá que adolecer
de los importantes defectos de que hoy adolece y en la práctica tendrá que
ser casi estéril cursado no per judicial . En el Estado español, el verdadero
problema pedagógico no estriba en otra cosa que en la descentralización
de la enseñanza y en al autonomía de las regiones, que la práctica ha
probado se hallan preparadas, para nombrar sus maestros y organizar su
enseñanza primaria"' S8
Ez dirudi, itxuraz behintzat, ezer berririk esaten zaigunik : irakaslea, inposatua den
neurrian, kalte iturria izaki, arazo pedagogikoa dugu Euskal Herrian (beste edozein
lekutan bizi dezaketenaren antzekoa) eta irakaskuntzaren zentralismoa da horretan
eragiten duen arazo politikoa ; hau zuzendu nahiean, deszentralizazioaren irtenbidea
besterik ez dugu . Deszentralizazioarena ez da, dagoeneko ondo dakigunez, euskal
nazionalismoaren aldetik proposatzen den konponbide bema -Aranak halako irtenbideaz
ezer espero ez bazuen ere, besteak beste funtsezko arazoa estaltzen duelako bere iritziz-,
baina proposaturikoari aurpegi bema ematen ari zaiola pentsatzen dugu, eta autonomia
kontzeptuak oraindik gero izango duen dimentsio politiko garbia ez badu ere -hau da,
oraindik ez zaigu autonomia estatutuaz eta hemen irakaskuntzaren gaiak izango lukeen
kokaguneaz hitz egingo-, lege zaharrak -diskurtso ideologiko mailan alboratua ez izan
arren- aldarrikatzetik formula politiko berriaren bila doan bidea egiteko eman beharreko
lehenengo pausoa dagoeneko emanda dagoela somatzen dela esango genuke . Hots,
autonomiaren aldekoei dagokionez noski, euskal nazionalismoak autonomia estatutuan
aurkituko du proiektu politiko zehatza, zeinak berna ez den autonomia gehiago izateko
nahiak, edo deszentralizazio gogoak, asetuko lituzkeen . Eta hori da, hain zuzen, orain
igartzen dena irakaslegaori zein irakaskuntzari buruz hitz egiten denean, nahiz eta
oraindik somatzen den hori gorpuzteko denbora gehiago behar izan .
Irakaslegoak ere zerbait somatuko du eta, dituen elkarteetatik, Estatuaren
uniformizazioak dituen ondorioetaz jabeturik, joera deszentralizatzaile gero eta
handiagoen aurrean bere jarrera zein izan behar den argitzen saiatuko da . Honetaz
ohartzea guztiz garrantzitsua dela esango genuke, ikusi ahal izango -gero azalduko
ditugun arrazoeingatik- irakaslego horrek Estatuan bilatu nahi izango baitu babestresna
158 Ibidem .