Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

270 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
euskaraz jakin bai"' . Jeltzaleek, euskal kleroaren kontzientzia astintzeko asmotan,
hausnarketarako deialdi bat baino gehiago luzatuko dute -besteak beste irakaskuntzan
antzeman daitezkeen euskararen kontrako erasoak direla eta-, fedeak pairatu behar duen
egoeraz jabe dadin 142 . Heziketa kristaua da arrisku bizian dagoena eta dagoeneko askotan
ikusten bada zenbait apaizen lan txalogarria alperrikakoa suertatzen dela eskolak duen
eragin kriminalarengatik, zer esan Eliza bera arazoaren sorburua denean'"? Noski, ez
dira kezka honekin egoera iraultzen saiatuko diren elizgizonak faltako eta "Jaungoiko
Zale" bezalako elkarteak sortzean jeltzaleen goraipamena jasoko dute ; halere, ezin da
fenomeno orokorra denik esan eta guztiz beharrezkotzat joko dute euskal nazionalistek
"los más obligados" diren horiek (kristau "profesionalak" azken finean) gertatzen ari
denaz ohar daitezen ahalegin guztiak egitea, helburua bat izanik : euskara irakaskuntzara
katolizismoaren mesedetarako"' .
6 .2 .5 .- Familia abertzalea eta eskola katolikoa
Alderdi jeltzalea euskal kleroaren kontzientzia pizten saiatzearekin batera (besteak
beste euskal nazionalismorantz erakartzeko asmotan ; izan ere, esandakoa hutsaren
hurrengoa ez bada ere, kontutan hartu behar da, bestalde, hauteskundeak direla esate
baterako, joku politikoan izugarrizko eragina duela Elizak eta beti espainiar indar
eskuindarrekin lerratu izan dela`), euskal nazionalistek familiaren testuingurura iristeko
ahaleginak ere egingo dituzte gurasoengan, kristau ikuspegitik -abertzalea besterik izan
ezin daitekeena-, irakaskuntza egokiari buruzko irizpidea piztu nahiean . Ugariak dira,
jeltzaleen ustetan, arazo honen inguruan ajolagabekerian erortzen diren gurasoak, are
gehiago guraso horiek euskaldunak direnean . Arazoa benetan larria da : guraso hauek,
14' BUSTINZA, E . (1916) : "Euskaldun abadeak, zain!" (1916/111/8), in ibidem ; 143-144 .
142 "El clero vasco y el Euzkera . Ejemplo y meditación", in Euzkadi, 1916/111/7 .
14' Kizkitzaren hitz hauek egoera -euskal nazionalismoaren ustez- zein den gordinadierazten dute :
"los sacerdotes y religiosos vascos, cegados en su mayoría acaso por el exceso mismo de luz, no solo
dejan al enemigo que ataque, con toda seguridad, ese baluarte de la fe católica, sino que con diligencia
aterradora y suicida, se convierten en mil ocasiones en sus mejores auxiliares" (ARANZADI, E. (1916) :
"Ante todo . . .", Op . cit .) . Jakina, euskal kleroa euskara kristautasunaren kontrako helburuentzako
eragozpen izugarritzat hartzen duten horien konplizea bilakatzen da, konturatzen ez bada ere, eta
Kizkitzaren beldurrak ez dira edonolakoak : ez ote da Elizaren barruan sozialismoa (berriro iraultzaren
mamua) ekarriko duen sinesgogortasuna bultzatzen ari? .
'44 "DUNIXI" (1918) : "La instruction religiosa del euzkeldun", in Euzkadi, 1918/111/22 .
145 Kontutan har, Manterolak azpimarratzen duen bezala, Euskal Herriko klero tradizionalistak,
euskal nazionalismoak Tradizionalismoari izugarrizko kaltea egiten ziola ikustean, jeltzaleen kontra
egingo duela horretarako populazioarengan eragiteko pulpitoak eskaintzen duen indarraz baliatuz .
Gauzak zertxobait aldatu badira ere, ez dira fanatikoak falta euskal nazionalismoari gerra egiteko,
erlijioaren ikurra erabiliz gainera, euskal nazionalismoa denean, hain zuzen, erlijioak Euskal Herrian
duen babes politiko bakarra (MANTEROLA, V . (1915) : Op . cit . .) .