Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa
bat erlijioaren galera izanik .
Pentsa daiteke Arana lekuz edota garaiz kanpoko tradizio mitifikatuaz etsipenez
oroitzen dela edota, kristautzeari dagokionez, farregarria suertatzen dela aurrean aipatu
dugun jarrera mesianiko hori . Asko dira, euskal nazionalismoa irrigarri utzi nahiean edo,
"begien bistakoa" analisi sendo gisa aurkezten dutenak, baina gu euskal gizartearen
modernotze prozesuaren barruan kokatu den horrelako diskurtso
integrista/tradizionalistak ze ondorio politiko dituen begiratu behar delakoan gaude2- .
Horrela -kontutan izanik bere teokratismoa zuzen lotzen zaiola karlismoari-, López
Adanekin30 batera, Aranarena ideologia aurrenazionalista dela esango genuke, baina ez
dugu uste Antzinako Erregimen gose denik . Hots, dagoeneko eraikita dagoen diskurtso
horrek -euskaldun-fededun identifikazioarenak alegia-, liberalismoari aurre egiteaz gain,
industrializazioak berarekin ekarri ondorioari, sozialismoaren eta iraultzaren arriskuari,
hain zuzen, aurre egitea du helburu 31 .
Dena den, garbi dago Aranak Jaungoikoa edozeren, Aberria beraren gainetik ere,
gainetik jartzen duena . Baina Aberria da -eta honen askatasuna-, Aranaren eritziz,
Jaungoikoaren alde egoteko modu bakana ; hots, bere ideologia nazionalistaren barruan,
nahitaezko lotura ezarriko du -urteetan, hezkuntza arloan ere, izugarrizko eragina, izango
duen lotura-, "Eatzkadi" eta katolizismoaren artean, honen garaipenak eta Euskal Herriko
kristautze osoak, Garcia de Cortazarek 32 dioen legez, askapen nazionalarekin bat egiten
dutelarik estuki, askapen nazionala izango baita erlijio mailako helburuak lortzeko bidea
(" . . . el grito de independencia, SOLO POR DIOSHA RESONADO", dio Aranak 33 ) . Beraz,
eta Corcuerak34 dioenaren arabera, Aranaren nazionalismoaren ezaugarririk
garrantzitsuenak (independentzia, euskara, euskal nazioaren definizioa, etab .)
29 Uste dugu, Solozabalekin batera, nazionalismoaren sorrerak arrazoi intelektual zein
ideologikoen maila gainditzen duela (SOLOZABAL, J .J . (1982) : "Formación y crisis de la conciencia
nacionalista", in JIMENEZ de ABERASTURI, J.C . (koor.) : Op . cit . ; 113) eta bere sorreraren produzio
testuinguruan aztertu behar dela .
86 .
30 LOPEZ ADAN, E . (1977) : El Nacionalismo Vasco 1876-1936 . Donostia : Txertoa ; 4 . ar,- . ;
31 Diogunaren froga aparta eskeiniko du Kizkitzak langile mugimenduaren aurka "rto•alismo"aren
erabilpen nabarmena egiten duenean . Finean, iraultzaren ametsa, besteak beste, erlijiorik gabeko
"elementos exóticos" direlakoek ekarri Jaungoikorik gabeko ametsa litzateke . Ikus ARANZADI, E .
(1918) : Nación Vasca eta ARANZADI, E. : Solar Vasco .
32 GARCIA de CORTAZAR, F . ; FUSI, J .P . (1988) : Op . cit . ; 66 .
33 ARANA, S . (1897) : "Efectos de la invasión", in Baserritarra, 11 . zk.
34 CORCUERA, J . (1979) : Op . cit . ; 320 .
139