Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

366 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
da, eskubideak ofizialki aitortu eta aldarrikatzea litzateke helburu nagusia" . Horrek ez
du kentzen, esate baterako Landetak dioen moduan, Estatuarekin ulertzeko modurik izan
ezean, euskal erakundeek, hain zuzen ere legeak berak dituen zirrikituetaz baliatuz, ahal
dutena egitea ; izan ere "tomo toda entidad ó tomo todo particular i440 erabil ditzakeen
eskubideak aitortzen baitizkiete Konstituzioak . Dena den, badago hemen eman beharreko
saltoa, batak bestea ukatzen ez badu ere : pragmatismoak legeak uzten duen edozein
aukera erabiltzea eskatu arren, egia da Euskal Herria bere osotasunean kontutan hartuko
duen aldaketa bultzatu behar dela lege aldetik . Hau da, euskal erakundeek eragiteko
modurik balute -eta badute jeltzale askoren ustez- aurrera jotzea litzateke egokiena, baina
aldi berean, ez da begien bistatik galdu behar irakaskuntza arloko arazo orokorrak
irtenbide orokorra eskatzen duela, eta hau, ezinbestean, Estatuaren aldetik lortu beharreko
zerbait izango da :
"la autonomia de la enseñanza, con atribuciones plenas radicantes
en ellas para :
Nombramiento y separación de maestros .
Establecimiento de planes de estudios, métodos de enseñanza, etc"` .
Jeltzaleek (abiatzeko premia ikusten baitute -"sin esperar a que nos crezcan más
las piernas"-) Bizkaiko diputazioa irakaskuntza elebidunaren alde agertzea lortuko dute
eta posibilismoaren ibilbidean erdugarritzat hartu izango du euskal nazionalismoak euskal
erakundearen jarrera"-' . Baina halako pausoek duten alderik interesgarriena, unean uneko
lor daitekeena gutxietsi gabe, euskal erakundeek -eta hauen barruan jeltzaleek- piztu
dezaketen giroa litzateke; hots, autonomiaren aldeko giro aproposa . Nahiz eta indarrean
dagoen legearen barruan zain egon gabe ahal den moduan aurrera jo behar izan, lege
arloko garaipena ezinbestekotzat joko da euskal nazionalismoan, bitartean euskal
naziotasunari eusteari ekin behar bazaio ere eskolaren esparruan eskuartean egon
daitezkeen tresna guztiak erabiliz 443 . Izan ere, nahiz jeltzaleak kontrolaturiko erakundeak
izan gai ahal dutena burutzeko, bestalde, gobernu espainiarrak, esate baterako, euskararen
kontrako erabakiak har ditzakeela ikusi besterik ez dago, lege aldetik horretarako duen
babes osoa azalduz ; pentsatu behar da gainera erasoak ez direla Estatuaren eskutik .
bakarrik iristsiko, eta honek, bestek beste, espainieraren "Academia"-k, irakaskuntzan
4'9 GAZTAÑAGA, J . (1916) : "Por la lengua nacional . Imitemos á Cataluña", in Euzkadi.
1916/1/5 . "Creo autonomisla" -ren defentsan sarri begiratzen dute jeltzaleek Kataluñara eta dagoeneko
bat baino gehiago dira gai honen inguruan aipatu ditugun artikuluak ; hona hemen beste bat ("El catalán
en las Escuelas barcelonesas", in Euzkadi, 1918/VIII/20) .
44° LANDETA, E . (1918) : "Las Escueals primarias en Bizkaya", 1918/V/18 .
441 X (1918) : "De la enseñanza primaria", in Euzkadi, 1918/V/19 .
442 X (1918) : "Las escuelas y el Euzkera. Ahora mismo", in Euzkadi, 1918/V/21 .
44 ' DUNIXI (1918) : "La escuela y el euzkera . . . ." : Op . cit .