Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 241
erakartzeko tresna delako ere ; euskara ikasi "getn-ia delako" lehenengo, eta "biat- ezkua
geure zabaldundiarako dalalco" gero :
"Sein bai o saHago lotsatu naz geure ele edeŕa ezjakitearen, eta
baita gauŕ be lotsa andi-andija datorkit ar pegira, baseŕiren batera
nuanian, baseŕitaŕari esateko euzko abertzalia nazala ta euzkerea
eztakidala, baseritar asko dagozalako, jeltzale ixan ezaŕen erbestetm'ai
aipegi txalaz begiratzen dantzenak ta erbestetaŕatzat artzen dabe zapak
erderaz berba egiten dabezan guztijak" 36 " .
Jeltzaleak, jeltzale den heinean, ikaslea izan behar du (formazioa funtsezkoa da
printzipio ideologikoei eutsi ahal izateko) eta jeltzale izateak fedea profesatzea baino
gehiago izan behar duenez -hau da, militante izan behar duenez- irakasle funtzioa ere bete
behar du (formazioa funtsezkoa da erakarri behar diren horientzako ere -arestian aipatu
dugun ezjakintasunari aurre egiteko, hain zuzen-), euskarari dagokionez
sinesgarritasunarena -euskaldunak ez diren jeltzalearentzat ere ba ote?- ezinbesteko
baldintza delarik (eredurarekin lortuko litzateke jarraitzaileen kopurua handitzea) . Beraz,
jeltzalea formatu hau ere formatzaile bilaka dadin eta horretarako batzokia bezalako
zentruak zeregin horretara egokitu, euskal gizartean nazionalismoaren mezua zabaltzeko
potentzialtasuna ikaragarri areagotuz .
Edozein eran, ginahalak ez dira alderdi barruko edota alderdi inguruko
espazioetara mugatuko ; familiak, eta honen testuinguruan egin daitekeenak (behar dena,
esan beharko genuke) aparteko nazionalismoaren alde lan militantea burutzeko aukera
eskainiko du, bertan formazioak (heziketa informalaz hitz egin beharko litzateke)
jeltzaleen dotrinaren zabalkuntzarako izugarrizko garrantzia duelarik . Abeŕija
aldizkarian-n argitaratuko den 'Patriotas o patrioteros i37 artikuluaren antzeko izenburua
nabarmen adierazten duen moduan, gurasoek ere, abertzaleak diren heinean, badute bere
seme-alabengan abertzaletasunaren sua pizteko ardura . Ez da hau, dirudienez, gertatzen
den zerbait -"Y cuántos son los padres nacionalistas que dan á sus hijos educación
verdaderamente vascai 3S - eta horregatik, euskal nazionalismoa, kontrolatzen dituen
.
3' Ibidem . Kontutan harturik -berriro diogu- horrelako adierazpenak euskaraz hitz egiten direla
pentsatu beharko dugu horrelako deialdiak, esaten duten horretaz gain, euskalduna lan militantera
erakartzeko asmoarekin luzatzen direla ; esate baterako Euzkadi aldizkarian irakur daitekeenez, eta
euskaldunen kontzientzia astintzeko, erdaldun "euzkotarren" eredua modu zirikatzailean erabiltzen dela
esango genuke : "Egia da, gezuŕa dirudielarik, euzkeldunak motelagoak dieala erdeldun euzkotaŕak
baino, esnagaitzagoak. Arana asi zarean, erdeldun euzkotaŕak lenago esnatu zituan euzkeldunak baiño .
Nik dakustanez, erderaren bidez geyago esnatu dira euzkeraz baño Zer dala ta ote da? Erdeldunduak
gaudelako, erdera rnrojetaraño saŕtua daukagulako ote-da?" ("JEL-ALDE" (1912) : "Euzkeraz", in
Euzkadi, 13 . zk . ; 26) .
"Patriotas o patrioteros?", in Abeŕija, 1908 ; 4 . zk. ; 2 .
"Ibidem .