Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 239
aparta izango da, "eliza politikoaren" antzera antolatuko delarik . Batzokien zereginei
buruzko Bizkaitarra-ren hitz hauek guztiz adierazgarriak direla uste dugu :
"Y así como para ser buen cristiano es preciso irrita - á Cristo, . . . .
así también para ser buen seguidor de Sabino y poder titularse
nacionalista de conformidad con lo que él tácticamente y hasta
expresamente nos exigía al aceptar su doctrina, se precisa
indefectiblemente ajustar nuestra vida á la suya, que a la vez lo estaba á
las leyes de la Iglesia en cuanto á Dios y á su doctrina en cuanto a la
Patria"' .
Jaungoikoa eta Aberria, Cristo eta Arana ; horra hor batzokien adorazio aldarea
osatzen duen benerazio korpusa . Baina ez da jaurespen kontu hutsa ; dotrina onartzeaz
gain, eta Arana imitatu beharreko eredutzat harturik, nazionalista izateak nahitaez bete
behar diren eginkizunak ditu berarekin . Esate baterako, Aranaren hitzak gogora ekartzen
dizkigun arazo honen aurrean -"una de las principales causas de la degeneración de
nuestra Patria y de su situación política actual, es sin género de duda el desconocimiento
que de sí propios tuvieron nuestr os antepasadosi 31 - zer egin? . Behin eta berrriro euskal
nazionalismotik errepikatzen den aipatu ezjakintasunari aurre egin behar zaio eta
batzokia, premia honen aurrean -"laketzeko elkartea" izateaz gain-, formazio zentru
bihurtuko da . Aberriaren berpiztea ahalbideratzeko akademiak eta ikasgune zentruak
sortuko dira batzokien barruan euskal historia, euskara edota nazionalismoaren inguruan
militanteek beharrezkoa ikusten den formazioa jaso dezaten
32 .
Militantziaren gaiari -eta honen formazioaren premian- dagokionez euskararena
da nagusituko den kezkarik garrantzitsuenetarikoa 33 , ondoko deiak argi eta garbi
30 "Finalidad y labores de los Batzokis" in Bizkaitarra, 1910/X/15
3 ' Ibidem.
3 ' Kritikaren bidez ere -kritikatzen duenagatik hain zuzen- plazaratzen da batzokiaren zeregina
zien izan beharko litzatekeen : "Es de todos bien conocido que en los Batzokis no se hace labor alguna
cultural ni instructiva para difundir los conocimientos de nuestra Historia ni de nuestro idioma"
("EUZKELZALE" (1921) : "El Euzkera en los Batzokis", inAberri, 1921-XI-19 .
33 Euskararen aldeko kontzientizazio deiak ugariak dira, eta ez bakarrik nazionalistei
luzatutakoak (ezta bakarrik nazionalistek luzatutakoak ere, zeregin horretan beste zenbait sektore
euskaltzalek parte hartzen duelarik -zentzu horretan RIEV bezalako aldizkarien lana ere kontutan
hartzekoa litzateke ; adibide gisa, hona hemen artikulu pare bat : MUJIKA, G . (1907) : "Euskeraren alde",
in RIEV 544-547 ; LANDERRECHE, M . (1907) : "Euskalzaleen-Bilzarra", in RIEV, 429-434) . Dena den
-testuinguru nazionalistetan kokaturik-, garaiko prentsa arretaz aztertuz gero, badago gure ustez deigarri
suertatzen den zenbait alde : batetik, euskaldungoari luzaturikoak dira nagusi eta euskaldunaren
kontzientzia piztea dute helburu (erdaldunei ere -"euzkotarrak" baldin badira- "heleraziko" zaie
euskararen aldeko mezua, baina nahiko sinbolikoa dela esango genuke, maila ideologikoan kokatu behar
dena) ; bestetik -garaiko ezina oso barneratuta dagoelako edo beste bataila batzu irabazi behar direlako