Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hego Euskal Herria Estatu espainiarreko hezkuntza-sistema nazionalaren aurrean
nuestra libre voluntad, embrt jada por los ideales ultra-ibéricos"' 13 . Foruen gorpua
oraindik beroa zegoenean "la lengua es la nacionalidad"" 4 zioen eta foruen aurkakoek
euskarari gerra deklaratu ziotela salatu, Campionek eskuartean zuen helbururik
nagusienetariko bat hau zelarik : "mostrar las grandes relaciones que median entre la
conservación de las lenguas y la existencia política de los pueblos" 115 . Alde horretaik
interesgarria deritzogu Elorzak" 6 dioena azpimarratzeari : kultur mailako
homogeneizazioak, irakaskuntza mailako politikaren eraginez, atzera pausoa suposatuko
du, besteak beste, euskara zein euskal kulturarentzat ; baina era berean, hauen
biziraupenak zentralizazioaren aurkako arma gisa jokatuko du . Hots, Campionek zehazten
duen esparruan aurkituko ginateke : Euskal Herriaren izate ala ez izate politikoaren
aurrean . Arreseren "Euskaldunak gara" olerkiko bertso hauek adieraziko luketen bezala
herriaren zein honen ezaugarrik nagusienaren (hizkuntza eta nazionaltasunaren arteko
lotura, beraz) etorkizuna heriotzara kondenaturik geratuko lirateke erreferentziazko marko
politikorik gabe (foruak kasu honetan) :
"Euskaldunak gara gu eta Euskerea
Zaintze arren nai dogtt eroon bizitzea,
Nai dabelako askok lurperatu tea,
Eta gaztelar oso gu bitirtutea .
Gurako al dali Jaunak begia edegi,
Daiguzan euskaldunak esanaz elkarri :
Nai ez badogu izan guk erdaldun garbi
Bear doguz Foruak barriro ekarri` 17 .
Zein da, beraz, eskuartean dugun gaiari dagokionez, egin daitekeen egoeraren
diagnosia . Alde batetik, Corcuerak 1lS dioenarekin bat eginez, "unidad nacional" delakoa
113 Ibidem : 490 . Granjak, bere aldetik, maila berberean kokatu behar diren Campionen hitz hauek
jasotzen ditu : "la destrucción de la personalidad euskara es fruto del avance de la lengua y costumbres
españoles" (GRANJA, J .J . (1983) : "Proyección literaria de la primera obra de Arturo Campion :
«Consideraciones acerca de la cuestión foral y los carlistas en Navarra» (1876)", in
Gizartearen sorburu hurbilak . . . : Op . cit . ; 441 .
131
Gaurko Euskal
114 CAMPION, A . (1876) : "De la conservación de la lengua vascongada", in La Paz, 1876/X/25 .
15 CAMPION, A . (1976) : "De la conservción de la lengua vascongada", in La Paz, 1876/X/26 .
116 ELORZA, A . (1984) : "Los nacionalismos en el Estado español contemporáneo : las
ideologías", in Estudios de Historia Social, 28-29 . zk . ; 149-168 .
117 ARRESE, F . (1956) : "Euskaldunak gara", in Olerkiak . Bilbo : Euskaltzaindia ; 81 .
118 CORCUERA. J . (1979) : Op . cit . ; 148 .