Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Ar - arraren ondoren 263
gaituztenak. Heziketa kristaua jaso ez duen haurrak -Egi bakarra ezagutzen ez duenak,
alegia~
"se convertirá por ensalmo en partidario laborioso y tenaz de la
revolución ansiada, y la piqueta demoledora encotrará en él
123 «
intérprete á las ideas disolventes que en su cerebro yacen"
1111 fiel
Gainera eskola laikoaren ondorio kaltegarriak ez lirateke bizi izango egoera
ekonomiko onean aurkitzen diren faimilietan -adierazpen interesgarria, gure ustez- ;
pobreak dira biktima errazak, eta pobreetaz arduratuko dira gehienbat jeltzaleak : hauek
ogia behar dute bizi ahal izateko, eta hau behar duten bezala, dotrina behar dute
iraultzaren tentazioan ez erortzeko ; ogia ukatzen ez zaien bezala -karitate kristaua
eskuzabala da oso eta-, nola ukatuko zaie bada hain beharrezkoa duten -"para anortiguasus
males y sufrinnientos "- elikadura izpiri tuala? 124
Fedearen aurka, haurren bihotzetan sinismen ezaren sua pizten dutelarik, ekiten
duten eskolek ez dute izateko arrazoi onik, eta ontzat emateak ohore katolikoa irainduko
luke 12 ' . Nahikoa da, nahiz eta berez erlijio kristauaren aurka daudela pentsatzeko inolako
arrazoirik ez izan -gogoratu euskal nazionalistek ez dutela neutraltasuna onartzen-,
Dotrina ez irakastea (es derrigorrez, behintzat) jeltzaleen haserre bizia pizteko . Hala
1914an Bergamin-ek, garaiko Irakaskuntza Ministeritzako buruak, irakasleek zuten
dotrina kristaua irakasteko nahitaezko betebeharra irakasle bakoitzaren esku uzteko
asmoa azaltzen duenean (irakaskuntza askatasunaren printzipioak duen beste aurpegia
litzateke) Euzkadi-k gogor joko du aurka, izan ere eskola laikorantz doan lehenengo
urratsa omen baita . Estatuaren asmoa heziketa kristaua apaizen esku uztea da ; baina hau
benetako helburua estaltzeko estrategia besterik ez omen da jeltzaleen ustez, Var á las
turbas y partidos anticlericales u n dedal de miel pa aplacar sus iras y hacerlos menos
hostiles al Partido Conservadori12G . Ezin da esan, inondik inora, alderdi hau eskola
laikoaren alde dagoenik ; baina eskola laikoaren alde ez egoteaz gain -berez ez litzateke
nahikoa izango-jarrera porrokatuagoa eskatuko dio alderdi jeltzaleak ; estrategia politikoa
(botere nahia, finean) ezin da aitzakia izan beharrezkoa den borroka militante sutsua
aurrera ez eramateko . Hasera batean, aipatu irizpideari jarraituz, apaizek erreztasun
handia izan dezakete dotrina irakasteko baina, hau irakaslegoaren betebeharren artean
kontutan hartzen ez den neurrian, irakasle antiklerikalen sarrera erraztuko da eskolan
'-' INUNZIAGA, V . (1913) : "Pan y catecismo", in Euzkadi, 1913/111/23 .
124 Ibidem .
' 2' " Por el honor católico", in Euzkadi, 1913/V/29 .
1-6 "JAUPARI BAT" (1914) : "El Ministro de Instrucción Pública y el catecismo", in Euzkadi.
1914/V/6 .