Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

346 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
errikide argi ta zintzo" gisa aurkeztua izango delarik 37 ' . Gauza bera esan daiteke
Durangon 1914an sortu ikastolaz, zeinak -aurrekoak bezala- irakaskuntza osoa euskaraz
eskainiko duen37G , edota Tolosakoaz (1922), non Eusko Ikaskuntzaren eragina antzeman
daitekeen 377 , zein ireki diren edota irekitzeko zorian dauen Iruñeako, Gasteizko, . . .,
ikastoletaz"' .
Kontua da era honetako euskal eskolak funtsezkotzat joko dituela euskal
nazionalismoak, abemari dagokionez hain kaltegarriak suertatzen diren eskola arrotzek
erantzun bat behar baitute 37t . Finean, eskuartean dugun eredua, lerro batzuk lehenago
aipatu ezaugarriak kontutan harturik (euskara, euskal curriculuma . . .) honako hau
litzateke : egungo eskola ofizialen saretik at -baita ere garaiko eskola pribatuekin
zerikusirik izango ez lukeena- inolako erakunde publikoren babesik gabe gorpuztuz
joango litzatekeen eskola sare paraleloa, honen premia Euskal Herriko lurralde
euskaldunetan larria izanik, areagotuko litzatekeelarik jada euskara galdu duten
luraldeetan (Kirikiñok dioen moduan, "Irakastola edo eskola barik, zelan arrano eroan
"5 EUZKADI BURU BATZARRA (1916) : "Sección Oficial . Euzkadi Buru Batzarra", in
Euzkadi, 1916/VIII/l . Euskal-Esnalea-n ere ikastola hori izango da eredugarrienetariko bat, artikulu
askotako protagonista izango dugularik (hona hemen adibide batzuk : "Euskel-ikastola", 1916, 124 . zk .,
42 -artikulu honen arabera, ikastola honetan ez omen da hitz bat ere erdaraz irakasten- ; EUSKAL-
ESNALEA (1916) : "Ikastetse bema"„ 135 . zk ., 226 ; MUJIKA, G . (1916) : "Muñoa jaunaren
ikastetsea.Ikastetsea ikusten", 140 . zk., 289-294); gauza bera esan daiteke beste aldizkari euskaltzale zein
jeltzaleei buruz (esate baterako : EUZKO-DEYA (1916) : "Euzkel-ikastoleak Donostian", in Euzko-
Deya, 13 . zk ., 3) .
37 ' BUSTINTZA, E . (1914) : "Euzkeraz irakatsi", in Euzkadi, 1914/IX/17 . Aipagarria da
Kirikiñoren ahalegina abertzale euskaldunek euskal irakaskuntza naturaltasun osoz har dezaten, alde
horretatik dauden zailtasunetaz jabetzeko aukera ederra ematen digularik . Sarri ikus daitekeen zerbait
dugu hau eta jeltzaleek arazoa batere erraza ez dela garbi asko azalduko dute ; hona hemen soilik
izenburuarengatik adierazgarria izan daitekeen beste adbide bat: ORMETSE, P .A . (1916) : "Euskeraz
irekatsi leike", in Euskal-Esnalea, 126 . zk . ; 65-69 . (uste dugu Belaustegigoitia izan daitekeela artikulu
hau idatzi duena, baina ezin dugu hala denik ziurtatu) .
Ji 7 "En pro del idioma vasco . Tolosako ikastola", in Euskal-Esnalea, 1922 ; 222 . zk . ; 128-129 .
Tolosako ikastolari buruz, ikus GOIKOETXEA, B . ; DRABASA, I . : "Tolosa : Gerra aurreko ikastola
(1922-1936)" ; 12-13 .
38 "Euskera ikastera", in Euskal-Esnalea, 1921 ; 219 . zk. ; 182 .
39 BUSTINZA, E . (1984): "Ume txikitxuen euskal ikastolea" (1913/VI/2), in Geuk edo . .. : Op .
cit . ; 28-29 ("Gure Aberri maite onek garrean daukon labarra (arri andia) azpitik jan eta zulatzen daudan
ur ibilokea dira onetariko eskolak", esango du Kirikiñok sortzen ari diren euskal eskolen eragin
onuragarriaz ari denean) .