Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

390 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
alboratua gera ez dadin520 , Gasteizko euskal unibertsitatearen posibilitate
"probintzialistaren" kontra jotzen duen hein berean 5 2', udara aldean burutu kanpaina
aipatzea 522 (egunkari jeltzale honen ustez arrazoi politikoak dira, eta ez besterik, euskal
unibertsitatearen sorrera eragozten dutenak 5 2 3 ) . Testuinguru honetan irakurri behar da ere
Donostiako zinegotzi jeltzaleek zortzi urte lehenago aipatu alderdikideen proposamena
berreskuratu izatea 52' edota euskal diputazioek senatuko Irakaskuntza Publikoko
batzordearen aurrean egin gestioak, Eusko Ikaskuntzaren elkartasuna j asoko dutelarik52 5 .
Mugimendu guzti honek Gernikan Eusko Ikaskuntzak antolatuko duen bere
hirugarren biltzarraren atarian jartzen gaitu . Biltzar honek esanahi berezia izango du, alde
batetik unibertsitatearen gaiari buruz hartuko dituen erabakiengatik eta, bestetik, bere
inguruan duen atmosfera politiko pozoinduarengatik . Azkeneko errealitate honek
eramango du Kizkitza -Eusko Ikaskuntzaren defentsa sutsua egiten duen aldi bereanmonarkiko
zein sozialisten kontra zuzenean jotzera, horiei erakusten duten amorrua
erakusteko arrazoi bat besterik ez dutela eragotziz : jeltzaleen partehartzea5 2' . Ezaguna
denez, giroa dezente nahastuko da eta poliziaren lana faltako ez den eszenatokian -errege
espinarraren bisita barne (Ramirez Olano, Euzkadi-ko zuzendaria, hain zuzen ere, eta
Leizaola atxilotuak izango dira euskal unibertsitatearen alde manifestatzeagatik)-,
salaketa gogorrak gurutzatu izango dira : alde batetik, giroa tentsionatu eta gertakari
salagarriak bultzatzea eragotziko zaie jeltzaleei ; hauek, bestalde, gertatutakoak -
alderdikedeek inolako asmo "subertsiborik" ez zutela adierazi ondoren- euskal
unibertsitatearen alde zein dagoen eta zein ez behin betiko garbi uzteko balio izan duela
adieraziko dute, Estatuaren morroiak barne, benetako arrazoia -jeltzaleak aitzakitzat
hartzen badira ere- honako hau litzatekeelarik : "Saben bien que el medio niás eficaz para
mantener sometido a los pueblos, es condenarlos a la incultura o incorporarlos a la
cultura del dominador15 27 . Gertakari hauek jeltzaleen haserrea piztuko dute eta hor non
antzematen ditugun berriro aspaldiko jarrerak : unibertsitatea bai, euskal unibertsitatea,
`Dirudienez, beste euskal herrialdeekin konparatuz, apatiko antzekoa agertzen omen da Araba
("La Universidad Vasca I", in Arabarra . 19221VI/3 .
alde .
52 ' " La Universidad Vasca XI", in Arabarra, 1922/VIII/12 .
'" Ekaina eta abuztu bitartean astero astero artikulu bat argitaratuko du euskal unibertsitatearen
5 '- ' " La Universidad Vasca V", in Arabarra, 1922/VII/8 .
5 '' ESTORNES, J . : Op . cit. : 169 .
525 ORELLA, J .L. (1989) : Op . cit . ; 51-52 .
' 26 ARANZADI, E . (1922) : "La lección de Gernika", in Euzkadi, 1922/1X/22 .
527 "La enemiga contra la Universidad Vasca", in Euzkadi, 1922/1X/17 .