Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Euskalduna-ren ahotsa
analisia esango genuke) eta zenba ditzagun eskalafoi horren barruan aurkitu eta Euskal
Herrikoak diren irakasleak, irakasle kanpotarren kopurua handigoa den ala ez ikusteko
(baina hemen dator zenbaketaren irizpide "berezia" -ezaguna zaiguna edozein eran-) : " . . . .
interésanos saber qué número de maestros tenemos en Vizcaya de raza euskalduna )'
cuántos de raza latina, sed sanguine sarracénico multunn deteriorata, que decia el otroi 46 .
Irizpideak alde batera utzita' -dagoeneko gai honetaz hitz egin dugu-,
nabarmenduko den errealitatea da : nahiz eta "raza euskalduna" izateak ez izan inolako
garantiarik, kanpokoak diren irakasleen kopurua -emakumeen kasuan arazoa hain larria
ez bada ere (halere %50era baino ez lirateke iritsiko)- askoz ere handiagoa da . Jadanik
egoera honen berri ematen diguten arrazoiak zeintzuk izan daitezkeen aipatu dugu, baina
orain arazo honi aurre egiteko Euskalduna-ren orrialdeetan plazaratu irtenbideak
azpimarratzea interesatzen zaigu . Dena den, irakaslego kanpotarren inguruko auzian
kontuta hartu behar den alde bat aipatu gabe ez genuke geratu nahi -eta hau guztiz
adierazgarria da gure ustez- : irakaskuntza publikoan diharduen irakaslegoaz ari zaigu
Euskalduna ; dirudienez, ez baita hau inoiz aipatzen -eta nahiko susmagarria delakoan
gaude-, publikoa ez den irakaskuntzaren munduak ez du kanpotarrak diren irakasleen
"inbasioa" ezagutu ezta ezagutzen ere ; alde batetik, guztiz sinesgaitza iruditzen zaigu
(irakaslegoaren formazioari -tituluari- dagokionez behintzat ez dugu uste egindako
diagnostikoa ezberdina izan daitekeenik) ; bestetik euskal nazionalismoak behin eta
berriro erakusten duen elizarekiko begirunea jokuan dagoela esango genuke,
euskalzaletasunari dagokionez, honek kontrolatzen duen irakaskuntza irakaskuntza
publikoa jotako gaitzaz jota ez dagoenik pentsatzeko arrazoirik ez baitago .
Dena den, esaten ez dena alboratuz -baina esaten ez dena esaten ez dela
azpimarratzeri utzi gabe-, hel diezaiogun berriro Euskaldun-aren diskurtsoari . Euskal
Herriak bertako irakasleak behar ditu (halere ez dugu ikusten, hau proposamen
garrantzitsua izanik, aurre planteaturiko arazoari nola egiten zaion besterik proposatu
ezean, bertakoa izateak ez baitu irakaslegoa berez euskaldun egiten), eta behar hau
asetzeko egungo egoera hartu behar dugu abiapuntutzat : bertako irakale kopurua eskasa
izateaz gain, kanpoko irakaslegoaren jarrera erasokorra da, euskalzaletasunaren aurkako
grina erabat bortitza izanik . Egoera hau irauli nahi izanez gero, ezinbestean, Euskal
Herriak irakaslego eskolak behar izango ditu eta, nahitaez, eskola horiek eraikitzeari ekin
46 "Algo de maestros (cosas de un escalafón)", in Euskalduna 1899/VII/16 .
47 Zenbaketa sistema honen fidagarritasuna zein izan daitekeen ikusteko -aipatu ditugun
arrazoietaz gain- hona hemen, hitzez hitz, Euskalduna-k plazaratuko duena : "Y para saber aquel dato,
nada como el escalafón . Por el nos enteraremos de que de 141 maestros, llevan apellidos vascongados
51 . español [oso gutxitan agertzen den hitza] 88, y dudoso 2 . [. . .JPor lo que hace á las maestras, veremos
con satisfacción que las que llevan apellido vascongado estroi en mayoría [?], aunque pequeña, pues de
138 maestras, aparecen con apellido euskériko 69, español 67y dudoso 2" . Ibidem .
217