Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

132 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
arriskutik babestu nahiean (Cánovasekin areagotuko den jarrera, hain zuzen), Estatuak
Euskal Herriaren edozein berezitasunekiko azaldu etsaigoa azpimarratu beharko
litzatekeelakoan gaude ; gerra karlistaren amaieran foruen aurkako haserrea ikaragarri
zabaldu eta karlismoa euskal berezitasunarekin berdindu edota parekatuko da . Ondorioz,
batasun nazionala (espainiarra, noski) indartzeko helburuarekin, besteak beste, hezkuntzasistema
nazionalak paper garrantziatsua beteko du, horretarako egitura guztiak erabat
uniformaturik zein zentralizaturik geratuko direlarik. Euskaldunak "nación española"-k
foruen erreibindikazioaren aurrean (gai honek irakaskuntza arloan duen eraginarerekin)
amorerik emango ez duenaz konbentzitzeko, edo behingoz etsi daitezen, Estautak dituen
asmoen "tenperatura" neurtzeko adierazgarria izan daiteke La Política bezalako
gobernuaren aldeko egunkariak -sasi ofiziala- dioenari so egitea :
" . . . unidad nacional; ejército de ocupación mientras fuere
necesario ; . . . obligación en todos los habitantes a aprender el castellano
. .— y reforma de las leyes administrativas que tiendan a establecer en la
Vascongadas una descentralización inconveniente para el resto del
país"'
Bestalde, foruen defentsa sutsuaren testuingurua dela medio, honako hauek izango
lirateke egoeraren ardatz nagusiak : Euskal Herria Estatuaren marko politiko-juridikoan
irentsia izan da -Campionek aipatzen duen ultrabierismoa, nahiz eta Nazioa, Espainia
alegia, kolokan jartzen duenik ezin esan- ; honek berarekin, besteak beste, zera dakar :
inongo babes politikorik gabe, kultur zein hezkuntza arloko egiturarik gabe -edo daudenak
kontrolatzeko modurik gabe (Estatuak ezartzen baitu boterea eta kontrola hezkuntzasistema
nazionalaren bidez)- aurkituko da Euskal Herria, eukarak zein euskal kulturak
egoera horren eragina -kaltetuak izango diren heinean, nazio espainiarrarekiko
identifikazioa indartuko duten gaztelania eta kultur uniformizatuaren onerako- jasan behar
izango dutelarik; ondorioz, nazionalitatearen ezaugarri nagusiak erasotuak diren neurrian,
euskal nazionalitatea bera aurkituko da hilzorian hezkuntza-sistema nazional espainiarrari
esker ; hau horrela, erasoen zetrogunea irakaslea izanik, hezkuntza-sistema horren
ezaugarrien aurkako erreakzioa piztuko da (hezkuntza-sistema beraren aurka baino), hots,
zentralizazio zein uniformizazioaren aurka . Beraz, euskal nazionalismoari sarrera emango
dion atean zirrikitu bat dagoeneko irekita dagoela esango genuke, non hezkuntza-sistema
nazional espainiarraren aipatu ezugarrien aurkako erreakzioak hezkuntza-sistema nazional
horren kontrako erreakzio zuzenari paso emango dion .
'' Union Vasco Navarra-n aipatua (76 . zk . ; 1880/LX/4) eta Corcuerak jasoa : CORCUERA, J :
Ibidem : 148 .