Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Araiaren ondoren 255
nazionalismoaren ardatz ideologiko nagusia izan daitekeena : Arana Goiri euskaldun
"perfektua" izan zen kristau "perfektua" izan zelako" . Izan ere Kizkitzaren ustez erlijio
arloko arazoa , orain eta beti, arazo nagusiena da, gizonari interesatzen zaion bakarra,
Aranaren irakaspenak hitzez-hitz jarraituz : "Dios en primer término, sobre todo lo
existente, sobre todas las materias, sobre la patria de los vascos . Luego, subordinada a
Dios, la nacionalidad vasca" 90 . " Maisuaren" izpirituak bizirik dirau beraz, eta
mugimendu jeltzalea -Aranzadik berak aitortzen duen bezala- erlijio mugimendu
bihurturik,
"la misión de los nacionalistas vascos, es salva- al pueblo del que
quiso Dios fornnáranos parte, salvarlo de la disolución nacional y salvarlo
de la impiedad latina, por la reintegración de sus derechos y del ser racial,
siempre identificado con el catolicismo . Y los nacionalsitas vascos
formados por Arana-Goiri y moldeados por su espíritu, para esta gran
obra, sonaos como él, en último término, miembros de una organización
religiosa por su fin"' .
Azken finean, Jaungoikoarengatik soilik uler daiteke Aranaren askatasun irrintzia
eta bakarrik Jaungoikoarengatik defendatuko dute euskal nazionalistek aberriaren
askatasuna ; hortan ez du Aranzadik zalantzarako biderik ematen, eta tinko eutsi beharko
dio mugimendu jeltzaleak printzipio horri, nahiz eta fanatikotzat hartua izan 92 . Geure
aldetik ez dugu fanatismo hitzarik aipatuko baina bai -duda izpirik gabe gainera- euskal
nazionalista hauek gustora asko onartuko luketen kontzeptua : intransigentzia ; erlijioari
dagokionez ezin da inolako malgutasunik erakutsi, ezin da -traizioa litzateke- amore
eman . Jeltzaleek ez dute amore emango, ez orain -aztertzen ari garen epealdian- ezta gero
ere, aipatu adierazpenen antzekoak urteetan zehar errepikatuko direlarik` . Eta jarrera
39 ARANZADI, e . (1918) : Op . cit; 170 .
90 Ibidem ; 172 .
91 Ibidem ; 173 . Elizaldek ere, beste adibide bat ematearren, nahiz eta zuzenean erakunde
erlijiosoari buruz ez hitz egin, uste du -euskaldunen izaera teista, kristaua zein katolikoa azpimarratu
ondoren- jeltzaleen dotrina politiko-sozialak dotrina kristauan oinarritu behar dula (ELEIZALDE, L .
(1918) : Cuatro conferencias . Bilbo : Editorial Vasca ; 21 .
92 Ibidem ; 174 .
93 Ugariak dira aurkitu daitezkeen adibideak ; gogoratu, esate baterako A.N.V .-ren sorrerak
piztuko dituen eskandaluzko haserreak, edota Belaustegigoitia bezalako bat zer esatera iritsiko den :
Jaungoikorik gabe eta Eliza katolikoak agintzen duena kontutan hartu ezean kaosa besterik ez dago, eta
"Euzkadi" ez litzateke "Euzkadi" izango erlijioa galduz gero ( GRANJA, J .J. (1989) : "La obra y las ideas
de Federico Belaustegigoitia", in Federico Belaustegigoitia . . . : Op . cit . ; 107) . Beste hainbeste esan
daiteke II . Errepublikan -zer esan asko eman duen gatazka-giro beldurgarriaren testuinguruan- politika
laizistak sortuko duen haserreaz (RODRIGUEZ de CORO, F .(1988) : Catolicismo vasco . Entre elfiuroro
y la furia (1931-1936) . Donostia : Eusko Ikaskuntza)