Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Ondorioak 401
ezta errealitatean eragin ahal izateko eta euskal eskolaren alde lan egiteko inolako
programa amankomunik burutu denik . Alde horretatik, zenbait jeltzaleren ustez,
lehenengo irakaskuntzaren aldaketak lanean diharduten eskoletan eragitea eskatuko badu
-Belaustegigoitia litzateke eredu-, beste batzuk, aldiz, biderik bakarra zein eraginkorrena
ezaugarri bereziak eta definituak izango lituzkeen eskola-sare paraleloa (irakaskuntza
sistema espainiarrarekin lehian jardungo litzatekeena nahiz eta horren amaiera ez ekarri
-Eleizalde-) sortzea dela ikusiko dute, ; azkenik, Landeta pertsonai nagusia izanik, beste
alternatiba batek euskal erakundeen aldeko apostua egingo luke, hauek irakaskuntzaren
kontrola ezarri beharko luketelarik eremu hortan eragiteko edo tresna politikoak izan
ezean erakunde pribatu gisa euren eskolak sortzeko . Garbi dago hauetako alternatiba
bakar batekin ere ezin dena euskal eskola-sistema bateruntz bidera proposamenik
formulatzera iritsi .
Hala ere, balizko euskal eskola azaltzeko modu hauek euskal eskolaren eredu ideal
posiblera hurbiltzeko bidea eskainiko dute, osatzeke egon arren eredu horren puztearen
piezak hor ditugularik . Euskal eskolaren ereduaren behin-betiko gorpuztea ekarpen
ezberdinen arteko oreka antzeko zerbaiten inguruan legoke edota mugituko litzateke .
Dena den, garbi dago Autonomia Estatutua lortzearen posibilitate politikoak bideratuko
lukeela helburu horren gauzaketarako babes legala . Beraz, edozein ikuspegi ideologiko
edota pedagogikoaren gainetik, jeltzale hauek argi ikusiko dute euskal eskola egingarria
dela, asmo hori aurrera atera daitekeela, Autonomía Estatutoaren markoan soilik .
Eskolarekin zerikusia duten beste hainbeste gaien inguruan bezala, aukera politikoak
bakarrik azal lezake euskal hezkuntza-sistemaren benetako garapena . Autonomiaren
markoan aurreikusiko den irakaskuntzaren kontrolak ez liguke euskal eskola-sistemari
buruz hitz egiten utziko, antolaketaren barruan ezarri menpekotasun administratiboak
direla eta, kontrola diputazioen esku geratuko bait litzateke . Edozein eran, bestalde,
sistema orokorraren menpe legokeen zenbait ezaugarri berezidun euskal hezkuntzasistema,
baina ez besterik .
Zentzu horretan, proposatu euskal eskolaren eredua lehenengo euskal
nazionalismoaren planteamenduekiko aldatu egingo da : hizkuntzak naziogintzan duen
garrantzia azpimarratuko da, haur populazioaren aldetik ikuspegia zabalduko da,
"euzkotarren" muga gaindituz, euskal curriculumari dagokionez zehaztasun maila
areagotuko da, berrikuntza pedagogikoa kontutan hartuko, euskal irakaslegaoren gaiari
eraginkorrago helduko, irakaskuntzaren oinarri materialen garrantziaz jabetuko,
hizkuntzaren normalizazioren beharraz ohartuko, bertako ikuskaritza, etab . Hots, guztiak
eskolaren errealitatetik eta hemen bultza daitezkeen aldaketa posibleengandik hurbil
dauden alderdiak . Planteamendu hauen isladarik nabarmen zein adierazgarriena Eusko
Ikaskuntzaren markoan aurkituko dugu, zeinak jeltzaleen ekarpenak jaso eta bere egingo
dituen, hauei horrenbesterainoko beldurra sortarazten dien militantzia politikoarekin
zerikusirik izango ez lukeen foroa eskainiz, eta ondorengo Autonomía Estatutuaren
burutze prozesuan euren planteamenduen sarrera ahalbieratuz .