Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

68 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
aren modura) ; hiru mailatan banatzen da (oinarrizkoa, goi mailakoa eta osagarria) ;
azterketa sistema ezartzen da ; zentru pribatuarekiko kontrola ziurtatu nahi da (buru
politikoen baimena eta azterketa publikoa beharrezkoak izango dira edota gobernuak
edozein momentuan hartu ahal izango du zentru bat isteko erabakia) ; orokorki kontrolak
izugarrizko garrantzia izango du, horretarako probintzia bakoitzean buru politikoak
zuzentzen duen "Comisión Superior de Instrucción Provincial" izeneko erakundea
sortuko delarik (hemen oinarrizko irakaskuntzako ikuskaritza integratzen da eta bigarren
mailako irakaskuntzarako gobernuko ikuskarien izendatze funtzioa beteko du), etab .
Unibertsitate mailako irakaskuntzari dagokionez esan behar da honen egituraketak
unibertsitate zaharren autonomiari amaiera emango diola, uniformizazio zein zentralizazio
printzipioak nagusituz (Estatuaren monopolioa izango da) . Gobernuak erabateko kontrola
ezarriko du : esate baterako unibertsitateko errektorea zein fakultateetako dekanoak
erregeak izendatutakoak izango dira ("el rector es ya estrictamente el representante del
poder central en la Universidad" esango digu Puelles-ek 13), katedratikoen corpusa eta
bakarra, irakasleen oposaketak soilik Madrid-en egingo dira 14 eta hemengo
Unibertsitateak, "Universidad Central"-ak alegia, doktore agirien monopolioa izango du
"para forutar un centro de luces que la iguale con el tiempo a las
más célebres de Europa, convirtiéndola en norma y modelo de todas las
de España . Esta Universidad solo puede existir en la capital de la
monarquía""'
Edonola ere, esandakoaz gain"', iruditzen zaigu harreta berezia merezi duen arloa,
behin eta berriro azpimarratzen saiatu izangaren moduan, administrazio egiturei dagokiena
dela, honek osatuko baitu eraiki nahi den hezkuntza-sistemaren oinarrizko zutabea .
Ondorio gisa edo, hona hemen guztiz adierazgarriak diren momentu honetako protagonista
113 PUELLES, M . de (1986) : Op . cit . ; 121 . Errektorearen irudiak aparteko garrantzia du, izan
ere unibertsitate bakoitzaren zuzendaritza funtzioaz gain, Gil de Zarate-k dioen moduan, "en ese sistema
centralizador eixstia (sic) la tendencia á hacerlos gefes (sic) de toda la instr uccion pública en el distrito
que á cada uno se le señaló" (GIL de ZARATE, A . : Op . cit . ; 182) .
oposaketak .
114 Bigarren mailako irakaskuntzako irakasleek ere Madrid-en egin behar izango dituzte
115 Plan General de estudios . . . : Op . cit . ; 201 (guk azpimarratua) .
116 Ez diogu zuzenean garai honetan (mende osoan esango genuke) nagusienetarikoa izan den
irakaskuntza askatasunaren arazoari heldu, baina honekin lotura estua duen Estatuaren aldetik bultzatzen
ari den hezkuntza alorreko monopolioaren gaia isladatzen saiatu gara . Azken finean uste dugu
irakaskuntza askatasunaren arazoa nahitaez hezkuntza-sistema nazionalaren eraikitze prozesuak osatzen
duen testuinguruan ulertu behar dela . Izan ere irakaskuntza botere tresna da -bai Estatuarentzat, baina
baita Elizarentzat ere- eta zentzu horretan Estatu berria eraiki nahiak berarekin botere tresna hori
kontrolatzeko beharra dakar .