Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

128 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
"Entendemos que ningun Maestro de Escuela puede ni debe hacer
poco ni mucho sino en favor de la lengua española que tiene obligación de
enseñar so pena de colocarse en una actitud facciosa para con las leyes del
país, sirviendo causas qeu rechazan en interés de la patria . . ."roo
Izan ere irakaslea izango da, euskal erakunde hauentzat, hezkuntza-sistema
espainarraren arma zuzena, euskararen aurkako borrokaren arduradun nagusia, eta
horrekiko mesfidantza erabatekoa izango da : "le veríanos con inquietud en la escueal á
donde asisten nuestros hijos i10 . . Halere, arazo honek izkutatu ezineko beste aurpegi bat
badu ere ; zalantzarik gabe euskaren maldaz beherako bidaiak eskolan aurkituko du bere
arrazoia -"la enseñanza exclusiva en las escuelas del idiona castellano i102- eta alde
horretatik irkasleak funtzio nabarmena beteko du ; deseuskalduntzearen, laizismoaren zein
moraltasunik ezaren arduradun zuzena litzateke (horra hor Blancos y Negros-en
Campionek azaltzen duen irakaslearen irudi iguingarria 103 ) ; baina Campionek, hau
adierazten duen une berean, guztiz garrantzitsua -beraz kontutan hartu beharrekoa- den
arazoaren beste aurpegiaren berri ematen digu : "EI abandono del vacuence por las clases
superiores de la sociedad euskarai 104 (Estatuaren helburu espainiartzailea begi bistakoa
bada, nabarmena da Euskal Herriko maila goreneko klase sozialek -intelektualak barne-,
industrializazioarekin areagotuko den jarrera dela medio, zer esanik badutena ere 105) .
Halere -eta diogun hau garai honetan asko indartuko da- ezin da ukatu, oso korapilatsua
den testuinguru batean (industrializazioa, gizarte tradizionalaren krisia, Estatuaren egitura
zentralizatuak, . . .), egoera honek zutabe nagusia ba duena : nazionaltasun espainirraren
eraikitze prozesua ; besteak enbor honetako adarrak lirateke .
Bestalde, gure gaiarekin jarraituz, unibertsitatearena ere, nahiz arlo hau guk aztertu
argitalpenetan ez izan asko aipatzen direnetarikoa, kontutan hartu beharko litzateke kultur
100 J .I .S . (1879) : "Contestación al periódico llamado Asociación del Magisterio de Huesca por
sus censuras á los señores Maestros de Escuela que hubiesen trabajado en pró del Euskara", in Revista
Euskara 2 . urt . ; 317 .
1°1 Ibidem ; 320 .
102 CAMPION, A. (1876) : "De la conservación de la lengua vascongada", in La Paz, 1876/X/26 .
103 CAMPION, A ( ) : Blancos y Negros .
104 Ibidem .
105 Ikus industrializazio eta foruzaletasunari buruzko atala Corcueraren lan honetan :
CORCUERA, J. (1979) : Orígenes, ideología y organización del nacionalismo vasco 1876-1904.
Madrid : Siglo XXI de España Editores . S .A . ; 59-183 . Dena dela, Azurmendik dioskunez, ez da hau garai
honetako gauza berria (AZURMENDI, J . (1992) : Op . cit .) .