Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskt(iatzaren arazoa Aranaren ondoren 333
eskatzen du, beti ere -gauza guztien gainetik- katolizismoaren erreferentzia nagusiari
eutsiko diona) . Kontua da Elizaren kontrolpean dauden eskolek, Estatuaren eskolen
antzera, eskola-borrero gisa jokatuko dutela 317 eta euskararen kaltekoak izango direla,
Belaustegigoitiak dioen moduan, "soñeko baltz-luze dunek sortu dabezan ikastetxe
geyenak be"` . Zentzu horretan, euren seme-alabak eskola hauetara bidaltzen dituzten
gurasoek irakaskuntza ezegokiaren iraupenari laguntza ematengo diote, euskararen galera
dakarren irakaskuntzari alegia` . Eta ez da bakarrik, Euskal-Esnalea-k adierazi bezala,
euskarari eragiten dion irakaskuntza kaltegarria ; Euskal Herriarekin zerikusirik duen
edozer, hizkuntza barne, erabat bazterturik egongo da eskola hauetan, indiferentzia -edo
lamagoa dena, mesprezua- nagusia izanik 320 .
Esan bezala, irakaskuntza kaltegarriaz hitz egin daiteke, kontutan harturik, lehenik
eta behin, ikasleen formazioan duen eragin penagarriarengatik (analfabetismoa, kultur
eza, . . .), eta baita ere bultzatzen duen euskararen galerarengatik eta, honekin batera,
nazioaren ikuspegitik batere ondorio onuragarririk ez ekartzeagatik -guztiz kontrakoa,
hain zuzen ere-, alde horretatik bai eskola "nazionalak", baita eskola kristauak antzera
jokatuko dutelarik . . Izan ere hizkuntzaren zein naziotasunaren salbazioa ala betirako
galerak eskolan izango luke oinarririk funtsezkoena j 2 1 ; ikusi besterik ez dago aberria ze
puntutaraino izan den kaltetua, besteak beste, -gaztelania izan baita eskolan jaun ta jabeeuskara
eskoletatik baztertua izan baita 322 ; eskola horiek -berdin da ze motatako eskolak
diren- "son el más mortal enemigo de nuestra patria . En unas de esas escuelas se
descuida la religión, en todas el vasquismo" 323 . Dena den, eskola ofizialak jasoko ditu
euskal nazionalisten kritikarik gogorrenak, izan ere, Eleizaldek dioenaren arabera,
irakaskuntza ofizialak, menperatuak diren nazioetan beti da antinazionala, eskolak -
eskola "nazionalak" alegia-, naziotasuna erasotako baitu, Estatuarekiko morroitza ezarri
eta indartuzk 324 . Eta Euskal Herriak bere naziotasuna galtzen badu herri bezala hil egingo
3 " DUNIXI (1918) : "La deseuskerización . . ." ; Op . cit .
3 ' b BELAUSTEGIGOITIA, F . (1922) :"Euskerazko eskolak", : Op . cit . ; 109 .
319 BELAUSTEGIGOITIA, F . (1909) : Por la Lengua Nacional Vasca . Bilbo : Imp . y enc . Bilbao
Marítino y Comercial ; 23 .
3 -0 EUSKAL-ESNALEA (1917) : "De Euskal-Esnalea . El euzkera en los Colegios", in Euzkadi,
1917/11/6 .
32 ' DUNIXI (1918) : "La deseuskerización . . ." ; Op . cit.
322 ARANZADI, E. (1918) : "¡No ha dañado!, in Euzkadi, 1918/VI/6 .
3 23 "Escuelas Vascas . Por la Religión y por la Patria", in Euzkadi, 1917/IX128 .
3 '-' ELEIZALDE, L . (1914) : "Escuelas Vascas", in Euzkadi, 1914/V/3 .