Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

110 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
resuelta á no dejar de gestionar sobre la más insignificante innovación que
se intente introducir en este Señorío, aunque solo consiga agotar sus
esfuerzos sin fruto algimo i31 .
Baina oraingoz, puntu batetaraino behintzat, ez da emaitzarik faltako ; Madrid-en,
desamortizazioarekin lotutako gai batzuk direla medio, irakaskuntzaren legearen inguruan
eztabaidatzeko izendatu batzordeak bere fruituak lortuko ditu hiru diputazioek
proposaturiko Bases para el arreglo y organización del ramo de instrucción pŕiblica ett
las tres provincias Vascongadas delakoaren inguruan . Abiapuntuaren ahultasun egoera
zein den, eta potere oreka Estatuaren alde nola apurtzen den antzemateko, ikusi besterik
ez dago zein den, egindako proposamenean, Diputazioek izango luketen bigarren
mailako presentzia : hauek "Juntas Provinciales de Instrucción Pública" horietan parte
hartuko lukete -Estatuko egitura administratibo uniformizatuaren barruan, alegia-, eta
bakarrik "corregidor político o Gobierno Civil de su Provincia respectiva" -hots,
Estatuaren ordezkaria- egongo ez balitz, Diputazioko ordezkariak izango luke
presidentzia" . Edonola, 1859ko uztailaren 4ko dekretuak foru aldundiek proposaturikoa
jasoko du, horrek, hiru herrialde hauei dagokionez, Moyano legearen aldaketa suposatuz ;
horrrela indarrean iraungo du defendatzen zen hainbat eskubidek : "Junta Provincial"-en
eraketa, irakasleen izendapena eta ordainketa, junta lokalen izendapena eta irakasle
eskoleei buruzko artikuluak aldatuko dira . Honela, hiru foru aldundien nahiak asetuko
dira, irakaskuntzaren nolabaiteko kontrola ziurtatuko delarik . Baina -hau garrantzitsua
izanik-, eta bat egiten dugu Davila-k 33 dioenarekin, Estatuak ere aparteko urratsa eman
du, euskal herrialde horiek indarrean dagoen irakaskuntzako legera homologatu egin
baititu neurri handi batean . Edo beste era batera esanda, nahiz eta zailtasunak izan,
Estatuak pieza konformagaitza eta biurria sartzea lortu du hezkuntza-sistema nazionalaren
puzzlean .
Ez zaie, ez, geroztik ere, foru aldundiei foruen defentsan aritzeko aukerarik
faltako, nahiz horiek dagoeneko Estatuaren egitura administratiboaren aurka egiteko
zeregin handirik ez izan` . Halere nolabaiteko hezkuntza politika autonomoa aurrera
31 1857ko irailaren 28an Bizkaiko Diputazioak bidalitako idazkia . Ibidem .
32 Bases para la organización del ramo de Instrucción Primaria de las tres Provincias
Vascongadas ; 1 . oinarria . Expediente sobre las novedades . . . Archivo Prov. de Alava ; leg . DH 140, 27 .
33 DAVILA, P . (1988) : "El "problema vasco" en educación : . . ." : Op . cit . ; 46 .
34 Ehundaka txosten irakurtzeko aukera izan dugu dagoeneko Estatuaren penetrazio nabarmenaz
konturatu ahal izateko . Bat aukeratzearren, interesgarria izan daiteke ikustea nola Arabako "Junta
Provincial de Instrucción Primaria"-k ikuskariaren funtzioa goraipatzen duen Valladolid-eko
unibertsitate- barrutiko buru den errektoreari igorritako txosten batean, ikuskari horrek, "primera
autoridad civil de la Provincia" delakoarekin (Estatuko ordezkari politikoarekin, alegia) dituen harreman