Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 157
Aberriaren etsairik amorratuenetarikoa litzateke, baina horretaz gain badago kontutan
hartu beharreko beste arrazoi bat : haur euskaldunak, irakasle "maketoek" hezituak diren
neurrian, izugarrizko kaltea jasan behar izango dute beraiena ez den aberri faltsua
besarkatzera behartuta daudelako, baina baita erlijio zein moral arloetan izugarrizko
erasoa sufritu behar izango dutelako ere :
"el ser educados los niños euskeldunes por Maestros inaketos, no
sólo bajo el concepto político perjudica a Bizkaya, sino que igualmente
redunda en grave detrimento de la Religión y la Moral entre los
Bzzkainos "96 .
Ezin ziteken beste modu batera izan ; irakasle "maketoa" espainiarra da ("gure
mairu" horietako bat), eta espainiarra den heinean espainiarra izateak "berez" dituen
ezaugarrietaz blai eginda utziko du eskola eta, ondorioz, pozoinduak euskal haurrak,
hauek maltzurkeriaz, ustelkeriaz, erizpide galduaz, etab ., kutsatuko direlarik. Bigarren
arrazoi nagusia, beraz, irakasle "maketoaren" aurka gogor jotzeko : Aberriaren etsai
amorratua izateaz gain, oraindik garrantzitsuagoa den -ikusteko aukera izan dugu-
Jaungoikoarengandik aldentzearen zein haur euskaldunak aldendaraztearen "pekatua"
egotziko dio Aranak . Egoera honen aurrean, bere iritziz, boikotaren irtenbidea besterik
ez litzateke geratuko, boikot horretara deitzeko adibide eredugarriaz baliatuko delarik :
"En una anteiglesia de Bizkaya había maestro y maestra inaketos.
Los vecinos estaban descontentos de ellos, por la sencilla razón de
que los pedagogos eran finos maketos e impíos por añadidura ; y
comprendiendo que ni como bizkainos ni como católicos podían seguir
enviando sus hijos a las escuelas públicas, decidieron fundar escuelas
aparte .
Hoy tienen dos maestros bizkainos . . . Uno de ellos tiene hasta
sesenta discípulos, mientras que el pedagogo maketo no cuenta más que
con tres oyentes .
Así se despierta" .
Berriro aurkitzen dugu hemen, arazoaren konponbide gisa, eskolak sortzeko
komenientzia ; aurreneko atalean esan dugu euskal eskolak sortzea litzatekeela, Aranaren
ustez, eskola espainiarraren aurrean bultzatu beharreko irtenbidea ; orain, irakasle
"maketoen" arazoa gainetik kentzeko, euskal eskolak sortzeko beharra (jardungo gara gai
honetaz) nabarmenduko du, hau baita irakasle "egokiak" ("bizkaitarrak" eta katolikoak,
noski) edukitzeko konponbide bakarra ; baita, besteak beste, gaztelania haur euskaldunei
irakasteaz arro dagoen irakaslearen irain ikaragarriari -zuzenean Euskal Herriak j asotzen
96 ARANA, S . (1895) : "A los maestros", in Bizkaitarra, 1895/11/17 .
97 ARANA, S . (1895) : "La escuela en Bizkaya", in Bizkaitarra, 1895/V/31 .