Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Euskalduna-ren ahotsa 209
él perecen la lógica, la razón y el cumplimiento del deber . Este interés es
el único punto de apoyo que tienen los sostenedores del orden de cosas que
hoy existen '22 .
Gobernu espainairrak, irakaskuntzan uniformizazioa ezarri duen gobernuak hain
zuzen, funtsezkoa den gai honen inguruan Euskal Herriaren onerako ezer egiten ez baldin
badu (aldiz, guztiz kontra dago), euskal agintariek, euskal erakundeek hartu beharko
lukete bere gain arazo hau eta erantzun aproposa eman23 . Hona hemen gure eritziz guztiz
garrantztitsua den Aranarekiko beste ezberdintasun nagusia : hau da, euskal
erakundeenganako itxaropena . Ez dira ez, euskal erakundeei zuzenduriko kritikak
faltako24 , txaloak ere -hala "mereziz gero"- faltako ez diren bezala25 . Alde honetatik ezin
da esan Aranak erakusten duen joerarengandik bereizten denik: euskal erakundeek
egindakoa diskurtso ideologikora ondo egokitzen bada egindakoa goraipatuko da, eta
defentaturiko ideien aurkakoa bada salatu egingo da . Halere, eta oraintxe bertan
aipaturikoaren ildotik, badago gure ustez adierazgarria den eta diskurtso politiko
nazionalistari ukitu bema emango dion euskal erakundeen aldeko jarrera, Aranaren
plantementuekiko ezberdintasuna markatuko duena hain zuzen . Gogora dezagun
azkeneko honek erakunde horiekiko mesfidantza nabarmena erakusten duela . Egia da
oztopo nagusia Estatuak ezarririko politikaren arloan kokatzen duela eta, bere ustez, ezin
dela Estatuaren eskutik ezer espero (ez gauza onik, behintzat) ; baina, errealitate hau dela
eta -ukatu ezin den errealitatea edozein eran- ezin genezake esan euskal erakundeen
ezintasun hutsak Arana mintzen duenik . Bere haserrea pizten duen errealitate gordina,
erakunde horiei dagokionez, honako hau litzateke : Espainiak ezarritako menpekotasunari
aurre ez egiteaz gain (aurre egiteko ezinaz hitz egin zitekeen agian), Euskal Herriak jasan
behar duen dominazio egoera indartu eta Espainiaren koraboratzaile ustelak izatea
leporatzen die Aranak . Ondorioz, espainolizatzeari aurre egin nahiean -baita hezkuntzasistemaren
eskutik irentsi beharreko espainolizatze prozesuari ere- euskal erakundeen
abertzaletasun ezak hauekiko itxaropena parregarria bihurtuko luke eta iharduera politiko
nazionalista porrotera kondenatu` .
22 "Por nuestras escuelas" : Op . cit .
23 Ibidem .
24 "El bascuence en las escuelas", in Euskalduna 1896/X/11 . Artikulu honetan Bizkaiko
Diputazioaren kontra jotzen du Euskalduna-k honek irakasle euskaldunak lortzeko gestioak egin ez
dituelako, beste euskal diputazioen aldean -bere abertzaletasun eskasa dela eta- nabarmen geratzen ari
delarik .
75 "El euskera en las escuelas" : Op . cit .
26 Gai hau Euskal eskolak . . . "euzkotarrentzat" atalean jorratu dugu modu zabalean .