Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

196 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
gainetik ere, arrazaren garrantzi nagusia -nahiz arrazaren gaiaz egungo parametroetatik
hitz egitea zilegizkoa ez iruditu- azpimarratuko du Aranak, azken finean euskal nazioaren
funtsa bilakatuz :
"si nos pusieran de un lado la muerte total y absoluta de Bizkaya,
esto es, la extinción de su raza y su lengua y la desaparición de todo escrito
y toda memoria referente a sus leyes e historia y hasta su mismo nombre,
y del otro una Bizkaya maketa, independiente y regida por las leyes de
nuestros padres, poseedora de nuestra lengua y heredera de nuestra
historia, optaríamos por lo primero" 219 .
Aberriaren heriotza nahiago du Aranak Aberri aske eta euskalduna baino, hau
"maketoekin" eraikitzen baldin bada . Ezin da pentsatu, beraz, inolako hezkuntza-sitema
nazionalaz ari denik (aipatu ditugun ezaugarri guztiekin -euskalduna, abertzalea, bere
irakaslegoa izango lukeena . . .- euskal lurralde guztietara zein hauetako populazio osoari
zabalduko litzaiekeena, alegia) ; aldiz, behin baino gehiagotan esan dugunez, eskola sarea
sortzearen apostua litzateke Aranarena . Hain zuzen, isolamenduaz zutabe nagusia egingo
lukeen defentsara zuzendu estrategiaren barruan kokaturiko euskal eskola sarea,
"euzkotarrentzako" souk liratekeen euskal eskolek osatuko luketen sarea . Halere, aurreko
lerroetan zehaztu ditugun arrazoiek Aranaren aldetik euskal hezkuntza-sistema nazionala
sortzeko helburua edota nahia dagoenik pentsatzeko biderik ematen ez duten legez -berak,
berriro errepikatuko dugu, hezkuntza-sistema sortzeko beharraz hitz egin arren-, gure
ustez berak erakusten duen jarrera, non eskolan ere espainiarrekiko isolamendua
funtsezko ardatza den, behar den testuinguran irakurri beharko litzateke, sortu beharreko
euskal eskolen beharra egoki ulertu behar nahi izanez gero eta balizko arrazakeriaren
eraso-tentazio errazegia uxatu nahi badugu behintzat (iragana ulertu nahiean egungo
betaurrekoak erabiltzea itsukeria litzateke gure ustez eta, bestalde, menpekotasun egoerak
eraginda, pentsatzen dugu Aranak "espainiarrak" isolatzeaz baino, horiengandik -defentsa
gisa- "euzkotarrak" isolatzearen alde agertzen dela -xenofobia eta antzeko lorekin zerikusi
handirik ez duen egoera, hain zuzen) .
Aipatu menpekotasun egoera, hala ere, ez dugu uste zentzu kolonializatzailean
hartu behar denik . Egia da, eta alde horretatik bat egiten dugu Lopez Adanek"'
dioenarekin, Euskal Herrian -Bizkaian batipat- izandako etorkin mugimenduak ondorio
219 Ibidem . Hona hemen, ildo beretik, zer dioen beste artikulu batean : "Si frera moralmente
posible una Bizkaya foral y euskalduna (o con Euskera), pero con raza maketa, su realización sería la
cosa más odiosa del mordo, la más rastrera aberración de un pueblo, la evolución política más i . . . . y
la falsedad más estupenda de la historia" (ARANA, S . (1893) : "Los invasores", in Bizkaitarra,
I893/XI1/17) . Ez dakar, Aranaren iritziz, ez hizkuntzaren galerak, ez historia ahaztua izateak, ezta euskal
erakundeak galtzeak edota eklabotasun politiko berak ere, espainiarrekin izandako harremanak baino
kalte handiagorik (ARANA, S . (1897) : "Efectos de la invasión" : Op . cit .) .
220 LOPEZ ADAN, E . (1978 ) : Op . cit . ; 197-201 .