Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

158 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
duena- erantzuteko ere s .
Ohar gintezke, bestalde, aipatu testuan Aranak eskola publikoko irakasleetaz ari
dena . Elizako eskolek ez al dute irakale "maketorik"? ; ez ote du Aranak ezer esatekorik
gai honen inguruan? . Jakina denez -behin baino gehiagotan errepikatu dugu- Aranak duen
Elizarekiko sumisioa hain da izugarria, non ez baitu eskola hauetako irakasle "maketoei"
buruz ezer esaten, ez esplizituki behintzat" . Pentsa daiteke, liberalismoaren mamua behin
uxatuz gero, irakasle hauek, nahiz "maketoak" izan (Aranaren "logika" apurtu egingo
litzateke edozein eran), gazteak Jaungoikoarentzat ondo hezituak izatearen helburua
beteko luketela, eta alde horretatik Aranak ez luke beraien aurka joateko arrazoirik
(kristau irakaskuntza ziurtatzen da) . Baina Aberriari dagokionez, irakasle horiek -eskola
publikoetakoak bezalaxe-, nahiz Aranak esplizituki ezer esan ez, irakaskuntza españolista
bat bultzatuko lukete eta, beraz, pentsa daiteke Aranaren gaitzespena mereziko luketela
ere . Halere, diogunez (erlijioaren zama gehiegizkoa delako, agian), hau ez da, guk ezagutu
eta aztertzeko aukera izan ditugun iturrien arabera, Arana ematen ausartuko den urratsa
(honako salaketa orokor hau bezalako bakar batzuk ezik -non ez den irakaslegoari
buruzko aipamen zehatzik egiten- ez dugu bestelakorik aurkitu : "diríamos en qué centro
de instrucción dirigido por sacerdotes se enseña la doctrina en castellano a euskaldunes
que la aprendieron en Euskera en su niñez"
¡00 )
4 .4 .2 .- Irakasle espainiarren sarbideaz
Eskola liberaleko irakaslearen gaira itzuliz, "maketo" honek sortzen duen
ikustezinak arlo profesionala ukituko du ere ; Euskal Herriari dion gorrotoa izugarria da,
nahiz eta herri honetara eskale gisa etorri 101 ; eta ez hori bakarrik, gainera irakasle
"motzak" euskal irakasleari lapurtuko dio lanbidea ("se han establecido en nuestro suelo
arrebatándonos el mezquino pedazo de pan que nos conceden los Ayun tam ien tos" 1 °'-, dio
irakasle batek -ez dakigu ez ote den Arana bera izango-), edota beste(?) irakasle batek
dioen bezala, "aun mirando el asunto como meramente profesional, tendría gracia que
98 "¿Cual más grande insulto a nuestro pueblo que el del maestro . . . quien se congratula de
haber enseñado de tal matera el castellano a un niño euskaldun . . .?", da Aranak planteatzen duen
galdera (ARANA, S . (1894) : "Nuestros maestros" : Op . cit.) .
99 Aranzadiri igomtako idazki batean aurkitu dugu bakarrik kongregazio baten inguruko
aipamen zehatza -eta adibide gisa-, "los Hermanos de las Escuelas Cristianas, gente bellísima", baina
euskaldunak behar lukete izan. Izango dugu aurrerago gai honi buruz hitz egiteko aukera .
100 ARANA, S . (1894) : "Epílogo", in Bizkaitarra, 1894/XI1/31 .
101 "Comunicado", in Bizkaitarra, 1895/11/17 (CORCUERA . J . et al .(1991) : Op . cit . ; 431) .
102 "Segunda Contra-Protesta", in Bizkaitarra 1895/11/24 (Ibidem ; 432)