Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

126 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
hainbat gain buruzko kontzientzia zabalduko da eta esango genuke bi direla, funtsean,
talde hauen kezka nagusiak : euskara eta euskal kultura . Pentsa daiteekenez, elkarte horien
eskutik etorriko dira, foruen aldeko kultur erreibindikazioen marko honetan, hezkuntzasistema
espainiarraren aurkako erreakzioak .
Interesgarri deritzogu, oso modu laburrean bada ere, talde hauek hezkuntza arloan
esandakoari hurbiltzeari, izan ere euskal nazionalismoak, orain berna den planteamendu
politikotik, ur horietatik edango baitu . Alde horretatik Iruñeako "Asociación Euskara de
Nabarra"-ren ekarpena (1878-1883) 90 aztertzeak, azaletik beraike, asko lagunduko digu
gero euskal nazionalismoaren jarrera ulertzeko momentuan . Adibidez, eskuartean ditugun
elkarte honen akten artean, Campionek aurkeztu eta elkarteak onartuko duen "Proyecto
para la conseivación de la lengua euskara"` izenekoak garbi asko erakusten du
irakaskuntzarena92 oinarrizko zutabea dela euskararen iraupenerako, proiektuaren ardatz
93 ,
nagusiak honako hauek izango direlarik : irakaskuntza euskaraz, euskal curriculuma
testuliburuak euskaraz, irakasleen nahitaezko partehartzea, euskal erakundeen (kasu
honetan Nafarroko Diputazioarena) boterea eta kontrola ezartzeko gaitasuna (edozein
eran badirudi elkarteak egiten duen errealitatearen irakurketa asmo hauengandik oso urrun
dagoela zera esaten duenean : "Los socios vigilarán las escuelas del pais vasco, para que
no se apliquen castigos duros á los niños que hablen vascuence i94 ) . Euskararena elkarte
90 Elkartearen asmoak hitz hauetan laburtzen dira : "Euzcarazco Elcargoaren asmoac diré,
gordetzea, galtzera utzi gabe, ta edatzea aldaitequen gutian euscarazco mintzairoa ; ongui ezagutzea
gure aurrecoac itzcunza eder onequin erran éta eguin dituzten gauza on guztiac ; clic onguiena icastea
nola dembora gucietan bere indarte, ta legue jaquintsuequin arritu dituzten bazter guztiac, bizquitartean
oitura garbiac beren lan, eguiteco, ta cantuetan eracusten zutela ; eta azquenean Euscal-errien onac
aleguin guztiaz obeagotzea" (BATZAR BURUA (1878) : "Asociación Euskara de Navarra . Programa
(traducción)", in Revista Euskara, 1 . zk. ; 5-6) . Elorzak dioenez, " los orígenes de la Asociación Euskara
habían estado directamente ligados a las posiciones de Canipion sobre la defensa del euskera frente a
la amenaza que sobre el mismo hacían recaer la modernización de las conunticaciones y el sistema de
enseñanza en castellano" (ELORZA, A. (1978) : "Sobre los orígenes literarios del nacionalismo", in
Saioak, 2 . zk . ; 83) . Elkarte nafarrari buruzko azterketa zehatza eskaintzen du Elorzak honako lan
honetan : ELORZA, A. (1978) : Ideologías del nacionalismo vasco . Zarautz : Haranburu ; 11-107 .
91 1878ko apirilaren 8an "Asociacion Euskara de Nabarra"-k ospaturiko Batzorde Orokorraren
akta. Libro de actas de la Asociación Euskara de Navarra ; 8--11 . Nafarroko Artxibo Orokorra .
92 Irakaskuntzaren arloan dihardunoo duen "Moralidad y Enseñanza" izeneko saila badu
elkarteak ("Memoria leida por el Presidente de la Junta Directiva de la Asociación en el Batzarre de 11
de Enero de 1878", Ibidem ; 8-9) .
93 Proiektuak ez du esplizituki euskal curriculumaz hitz egiten baina bai ikas plan ofizialetatik
at dauden eta Euskal Herriarekin zerikusirik duen gaien (Historia zehatzak izan arren) irakaskuntzaz eta
alde horretatik irakasleak behartzeko beharraz .
94 Ibidem; 11 .