Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 163
Hamgama badirudi ere, Baseŕitaŕa-n argitaraturiko adierazpen hauen bidez,
Azkuek sortu eta zuzendu zuen "Euskal-Ikastetsea"-z ari zaigu Arana, "una escuela
antipatriótica", sarritan eredu gisa aurkezten duen euskal eskola . Arrazoia sinplea da :
irakasle "ntaketófilo"-a omen du, karlista eta Chapel-Zuri-ko koraboratzailea; hau gutxi
ez balitz, haur bat zigortu du ikurriña eramateagatik. Adibide honek, pasadizoa irudi
dezakeenetik harantz joanez, oso ondo isladatzen du, "itxura" guztien gainetik, zein den
-"maketoak" ez diren irakasleen kasuan ere- inolako malgutasunik ez duen Aranaren
jarrera. Laburbilduz, eta bere gustokoa den irudi bat erabiliz 16 , etsaia litzateke 'falange
nacionalista" delakotik at geratuko litzatekeen edozein irakasle, irakaskuntza arloan
Jaungoikoaren zein Aberriaren besoa ez den edonor' " ; irakasle "maketozalea"
Espainiaren inbasioa burutzen ari den armadako elementu infiltratua edo litzateke eta,
beraz -nahiz batzutan aurkakoa iruditu-, irakasle arrotzak bezain gorrotagarria .
4 .4 .4 .- Cainpión eta Azkiie : irakaslegoari kritika
Dena den, lehen genioen bezala, ezin da esan irakaslegoaren aurkako erreakzioaren
auzian Arana bakarrik aurkitzen denik -nahiz ezberdintasunak egon badauden- . Alde
horretatik, interesgarri deritzogu Campion edota Azkuek gai honi buruz diotenari
gainbegirada bat emateari . Arrienek esaten duenaren arabera, azkeneko bi hauek
Aranarekin batera trilogia bat osatuko lukete, eta ez dira gutxi hiru pertsonai hauen artean
nabarmen daitezkeen antzeko ezaugarriak . Irakaslegoaren gaiari dagokionez, Campionek
duen ikuspegia -Aranarenarekin konparatuz gero- honena bezain garratza dela esango
genuke . Irakaslearen "argazkia" zein den azaltzeko unean, bai batek bai besteak aurkezten
duen pertsonaia ezaugarri "dotorez" jantzita iritsiko zaigu ; Blancos y Negros-eko
irakasleak -D . Bernardino- oso itxura ona ez badu ("la tara verdi-negra del maestr o,
larga y escuálida, mal afeitada, de entrecano bigote, tara de sargento retirado de la
guardia civil"' 18), Aranak egin Azkueren zarzuelako irakaslearen deskribapenak ez du
gordintasun gutxiagorik :
"Don José Vives y Almendralejo, maestro maketo del pueblo . Es el
inguruan", in KIEV; 85 .
116
Esate baterako, "Teatro Nacional" izeneko artikuluan, euskal nazionalismoaren nolabaiteko
irudia eman nahiean edo, horrelako hitzak erabiliko ditu Aranak : 'falange nacionalista", "posiciones
estratégicas", 'fuerte" (Bizkaitarra), "bandera" (Jaungoikoa eta Lagizaŕa), "campamento" (Ettskeldun
Batzokija), "artilleria" (Bizkaitarra, ere), "ejército nacionalista", "ejército enemigo", "batallón", etab .
(ARANA, S . (1985) : "Teatro Nacional", in Bizkaitarra, 1895/11/17) .
" 7 Dagoeneko badakigu Aranaren ustez katoliko izatea eta abertzale izatea gauza bera dena,
katolikoa izateko nahikoa baita abertzale izatearekin (baldin eta argi badugu zein den "benetako"
Aberria) ; izan ere "el patriotismo . . .consiste . . . en querer y procurar conducir la sociedad a que uno
pertenezca por- el más fácil camino del servicio de Dios" (Ibidem) .
118 CAMPION, A . (1899) : Blancos y Negros (Guerra en la paz) : Op . cit . ; 206 .