Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 173
Dioguna argitzeko interesgarri suerta daiteke Rokkan-ek' 54 eraikuntza nazionalaren
prozesuari buruzko azalpenak ematerakoan erabiltzen duen ereduari so egitea . Hezkuntzasistemak
oinarrizko papera jokatzen du Estatu-Nazioa eraikitzeko momentuan, nortasun
nazionala -Estatuaren oinarri ideologikoa alegia- sortzeko garaian funtsezkoa baita .
Eskema hau baliagarria izan daiteke prozesu nazional geldoetaz hitz egiterakoan, baina
kontutan hartzekoa da ere nazioa eraikitzeko unean, nahiz eta Estaturik ez izan . Estatu-
Nazio espainiarrarena, Recaldek 155 aztertu duenez, prozesu nazional geldoa litzatekeen
hein beran, euskal nazioarena espainiar prozesu nazional geldo horretan ematen den
prozesu nazional azkarra litzateke . Honek, gure gaiari dagokionez, zer esan nahi du? : ez
dagoela euskal nortasun nazionala sortuko edota indartuko duen hezkuntza-sistemarik ;
hots, euskal nazionalismoak bultzatuko lukeen edozein proiektu politikok ez luke izango
hezkuntza-sistemak emango liokeenaren gisako zutabe ideologikorik . Are gehiago, hori
egin lezakeen hezkuntza-sistemarik ez izateaz gain, nortasun nazional espainiarra
indartuko lukeen -eta dagoeneko finkaturik dagoen- hezkuntza-sistema du aurrez aurre .
Eta testuinguru horretan (ez haruntzago, ez honuntzago) ulertu behar da, gure ustez,
Aranaren erreakzioa, Coakley-ek zehazten dituen fase ezberdinen artean lehenengoari
dagokiona hain zuzen .
Kontutan hartu, bestalde, hezkuntza-sistema espainiarraren eraikitze prozesuak
baduela aldez aurretik hau bideratu eta posible egingo duen fasea (penetrazio fasea,
Rokkan-en ereduaren arabera), non zentralizazio politiko-administratiboa funtsezko
ardatza izangoden . Hau da, beraz, Aranak aurrez aurre duen eszenatokia : egitura
politikorik izan ezean, arrotza den hezkuntza-sistema espainiarraren eragina (kaltea, bere
iritziz, ikusteko aukera izan dugunez) hor egonik, beste bide batzuk jorratu beharrean
dago Arana inolako proiektu zehatzik (beste gauza bat da nahia edo asmoa) proposatu
aurretik . Proiektu politikoak, baita hezkuntza arlokoak ere, garai honetan euskal
nazionalismoaren aldetik betetzen ez diren gutxieneko baldintza batzuk eskatzen ditu . Hau
da, Aranak hartuko duen lehendabiziko lana -eta ez makala, izan ere prozesu nazional
espainiarraren barruan ematen baita (euskaldunak espainiar "eginak dira" dagoeneko)euskal
nortasun nazionala baieztatzea izango da .
4 .5 .1 .- Euskal haurren heziketaz zenbait kezka
Aipatu egitura politikoak zein hezkunta-sistema -espainiarrak direnak alegiakontutan
harturik zaila da Aranak euskal(bizkaitar) gizartera bere mezua helarazi asmotan,
proposamena : "d) Las necesidades a que preferentemente prestarán atención [zinegotzi nazionalistek,
hain zuzen] serán . . .educación y enseñanza del niño y del obrero" (ARANA, S . (1901) : "Propósitos de
los concejales Nacionalistas (Remitido)", in La Patria, 1901/X1/17) .
154 ROKKAN, S . (1975) : Op . cit .
155 RECALDE, J.R . (1985) : Op . cit . ; 524 .