Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

114 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
bitartekari lana` : "se sirva suspender la aplicación de dicha ley i51 eskatuko diote
Estatuak erabakia hartzen duen bitartean .
Ez zaie, ez, ahaztuko euskal erakundeei "reiterar su enas profunda sunnisión y
acatamiento á las disposiciones Soberanas de S.M. la Reina" 52 foruekiko errespetua
eskatzen dutenean eta, behin baino gehiagotan, eskubide batzuk aldarrikatu baino
Estatuaren politika burutzeko ezintasuna azpimarratuko dute, foruak izango liratekeelarik
hori ahalbideratuko luketenak, orain arte egin izan duten moduan ; edo beste era batera
esanda, Estatuak egin ez duen moduan 53 . Momentuko erretolikak eta sumisio hitzak alde
batera utzirik (nabarmena baita "gloria y ventura de la Monarquía Española" ez dela
zalantzan jartzen), hau azpimarratu beharko litzatekeela uste dugu : gatazka baten aurrean
aurkitzen gara, Estatua eta euskal erakundeen arteko gatazka hain zuzen ; hezkuntzasistema
nazionalaren eraikitze prozesuak eragin eta sortzen du egoera hori ; hezkuntzasistema
nazionalaren eraikitze prozesua Estatu-Nazioaren eraikitze prozesuan ulertu behar
den neurrian, nahiz hau zalantzan ez j arri, irakaskuntza mailan ere isaldatzen den botere
apurrari eutsi nahia onar ezina da Estatuarentzako, oraingoz -neurri txiki batean, bederenamore
eman behar badu ere .
3 .1 .2 .- Hezkuntza bigarren karlistadaren urteetan
Aipatu iraileko iraultzaren ondoren, foruak bere osotasunean berrezarri eta gero,
Hego Euskal Herriak iraskaskuntza mailako autonomia erabiltzeko aukera izango du .
Honela, Bizkaiak, "Junta de Instrucción Pública"-ren ordez -gogoratu hau Estatuaren
egituraren barruan funtsezko ardatza dela- "Comisión de Instrucción Pública" izeneko
batzordea sortuko du . Baina Bizkaiak egitura propioa eratuz Estauaren egiturari
nolabaiteko erantzuna eman baldin badio ere, beste gainontzeko diputazioak Estatuan
indarrean dagoen legearen pean mantenduko dira, dagozkien "Juntas Provinciales" zein
"Juntas Locales"-ekin jarraituz' . Edozein eran, nahiz hemen azaltzen diren egoera eta
jarrera ezberdinak azpimarratzea interesgarria izan -oso ondo erakusten baitu euskal
' 0 Arabako Gobemadore Zibilak "Ministro de Fomento" delakoari bidalitako eskutitza . Arabako
Foru Aldundiko Artxiboa .
51 Arabako Foru Aldundiak Gobenadore Zibilaria 1868ko ekainaren 25ean igorritako idazkia .
Arabako Foru Aldundiko Artxiboa .
52 Arabako Diputazioak Gobernadore Zibilari 1868ko uztailaren Ilean bidalitako idazkia .
Arabako Foru Aldundiko Artxiboa .
53 Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Aldundiek erregina espainiarrari bidalitako eskutitza
(ezin izan dugu berrogeita hamar orrialde baino gehiago duen idazki luze honen data zehaztu, baina 1868
udakoa -abuztu/iraila- dela esatera ausartuko ginateke) .
54 DAVILA, P . (1988) : Educación en el Pais Vasco . . . : Op . cit . ; 571 .