Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskmuzaren arazoa Aranaren ondoren
propio pais aquellos centros docentes, hoy establecidos fiterai493 . Euskal
nazionalismoaren ideologo nagusiak ere, Kizkitzak alegia, unibertsitatearen inguruan
sortu eztabaida hauetan parte hartu nahi izango du, hain zuzen ere unibertsitate
espainiarra, gustoz ez bada ere, defendatzeko, oso argi mintzatuz :
"Una Universidad oficial del Estado español no es una Universidad
vasca, ni mucho menos ; más a pesar de esto, pedimos la Universidad
oficial, mientras no pueda fundar la vasca con garantías de éxito y honor
para la cultura patria, á fin de apresurar su creación, saturando algún
tanto de cultura el anbiente, y para alcanzar aquellos beneficios
compatibles únicamente con un centro oficial [unibertsitate-barrutiarena,
bereziki]"" .
Kizkitzak behin baino gehiagotan aitortuko du jeltzaleen eskakizunak guztiz
direna apalak, eta euskal unibertsitate hitzekin -" ama gran institución docente modelada
por el espíritu de la cultura vasca" baino- unibertsitatea Euskal Herrian eskatzen dena,
Euskal Herria ez dagoelako horretarako prestatua, alde batetik, eta Estatuak, "dentro de
la legalidad vigente" ez lukeelako aukerarik emango 500 bestetik . Aipatutakoak ezezik,
euskal nazionalismoak txalotu egingo ditu unibertsitate ofizialak sortzeko edota
proposatzeko eginahal guztiak ; Gasteizen 1915ean udalak eginiko eskaera, Iruñeako
Abokatu-Kolegioak 1917an .; luzaturikoa,
premiari erantzutea da kontua, unibertsitateak
ekarriko lituzkeen ondorio ekonomiko, moral zen kultural horien gose baitago Euskal
Herria, horretarako unibertsitatearen aldeko mugimendua piztu eta bizkortu beharko
delarik, Apraiz, pertsonai esanguratsuak, adieraziko duen bezala` . Baina mugimendu
hori eragotziko duen zenbait arazori ere aurre egin beharko dio euskal nazionalismoak
-azpimarratu arazo politiko horietaz gain- ; unibertsitatea han edo hemen kokatu
beharraren inguruan ere Eleizaldek aipatu "pugnas localistas" direlakoak arazoak
gehietzea besterik ez dute lortuko . Edozein eran nolabaiteko diagnostiko politikoa egiteko
baliogarriak izango zaizkio : halakoak gertatzen dira gure historia nazionalaren batasun
"' "La Facultad de Medicina en Bilbao . Gestión del Sindicato de Fomento", in Euzkadi,
1917/I/25 .
499 ARANZADI, E . (1917) : "Universidad Vasca", in Euzkadi, 1917/VI/23 .
0° ARANZADI, E . (1919) : "Universidad vasca" in Euzkadi, 1919/VIII/1 .
'01 APRAIZ A . (1917) : "De cultura vasca . La Universidad", in Euzkadi, 1917/VII/11 . Ezaguna
da Apraizen ekarpena euskal unibertsitatearen gaian, Eusko Ikaskuntzaren markoan bereziki . Zentzu
honetan, honako hauek aipa daitezke : Universidad Vasca, Bilbo : Bilbaina de Artes Gráficas, 1918 :
"Organizaciones estudiantiles . Residencias, sociedades, y otros complementos de la vida universitaria .
Becas y pensiones . Instituciones postescolares", in Segundo Congreso de Eusko Ikaskuntza, 1920, 220-
232 . Euzkadi-n bere palnteamenduek ohiartzun handia izango dute, adibide honek erakutsiko lukeen
bezala : "La Universidad Vasca . Don Angel de Apraiz en la Filarmónica", in Euzkadi, 1918/1/6 .
385