Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

156 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
aintzakotzat hartzen ez dutelarik, zuzenean erasotzen dute euskal nortasunaren bihotza,
herriari bizitza zein berez duen izaera lapurtuz . "¿Quienes son los maestros españoles
para arrancarles religión y costumbres e historia y lengua y nacionalidad, e imponerles
las extrañas?" 92 , izango da Aranak egiten duen galdera, erantzuna -aipatu arrazoiak direla
medio- guztiz bortitza delarik : "al maestro maketo es preciso le iniremos cotno a tino de
los más encarnizados enemigos de nuestra querida Patriai 93 . Izan ere, besteak beste,
irakasle horiei "esker" -beraiena litzateke erantzukizun zuzena- hiltzeko zorian dago
euskara, eta euskara behin galduz gero, "quedamos a merced del dominadori94 . Atentzioa
deitu nahi genuke, nabarmentzen saiatzen ari garen planteamenduaren ildotik, gure ustez
oso garrantzitsua den egoera baten inguruan : euskararen galera irakasleari egoztea ez da
kontu berria, baina aipatu inputazioa hizkuntzaren galeraz baino haruntzago doa .
Garairako foruzaleek, Campionek batipat, euskal nazionaltasunaren galeraz hitz egiten
zuten, eskolek (eta hauen barruan, irakasleek) bultzatzen zuten deseuskalduntzea dela eta
(euskaldunak erdaldun bihurtuz) ; orain, berriz, arrazoi bera erabiliz, dominatzailearekiko
menpekotasunaz ari zaigu euskal nazionalismoa; arazoa foruzaleek zalantzan jartzen ez
zuten "aberri politikoa"da, Espainia, alegia . Hots, hizkuntzak jasan behar (izan) duen
erasoa, euskal nortasunaren galera adierazteaz gain, arrotza den nazioaren inbasioaren
froga nabarmena litzateke, hizkuntzarena arrotz-bihurtze prozesuari aurre egiteko defentsa
bilakatzen delarik, inbasioari aurre egiteko arma eta, ondorioz, erdalduntzea bultzatu eta
zuzentzen duen irakaslearenaurka joateko arrazoia . Hona hemen, zentzu horretan, eta
adibide bat aipatzearren, Euskalzalean9 ' argitaratu artikulu batean agertzen zaizkigun
bertso hauek :
"Erdalerritik datoz
maisuak eunka,
iaurti ta amildu nairik
or bilin balaunka
gure erritartasuna
ta euskera gozoa,
lege ta ekanduen giltz
urre gorrizkoa .
Ez zeren, ez gorrina,
ez zitz, ez gardamu,
erdal-maisuteria
baizen doguz damu;
eztira patariak
ez txingor, ez arri
euskaldun lurrerako
orren galtzagarri" .
Baina ez da bakarrik ikuspegi politikotik sortzen den kaltea ; bai, irakaslea
92 ARANA, S . (1895) : "La protesta Pedagógico-maketil", in Bizkaitarra, 1895/11/17 .
93 "Carta de un Maestro", in Bizkaitarra, 1895/11/17 . Aranak jaso eta argitaratutako irakasle
baten idazkia omen da hau, baina Arana bera ez ote den zalantza dugu
94 Ibidem .
95 "Eskolak eta Ikastetxeak", in Euskalzale; 1897 ; 10 . zk . ; 78 .