Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa
nazionala konfiguratuko edota eratuko lukeen unibertsitatearen faltaren eragina
nabarmentzeko garaian) .
Zentzu horretan, Aranarekin euskara bigarren mailan geratuko litzateke arrazak -
euskal nazioa definitzeko unean- betetzen duen funtzio nagusiarekin konparatuz gero ;
hizkuntzak, besteak beste Monterok2 15 edota Larrondek 2 16 dioten bezala, funtzio
bereizgarria beteko luke ; euskara "euzkotarren" artean defendatzea eta zabaltzea guztiz
garrantzitsua den bezala, era berean beharrezkoa da "maketoei" euskara ez irakastea,
hizkuntzak bere eraginkortasuna mantendu dezan "arrotzaren" eskutik irists daitekeen
arrazaren kutsaduraren aurrean . Aranak, euskal eskolak sortzeko beharra buruan duenean,
nazioari legokiokeenn lurraldearen arazoa ezezik, ez du euskal gizartearen populazio osoa
kontutan hartzen, eta berak nazionalismo kataluniarrarekiko ezberdintasun sakona
nabarmentzen duenean -eta hizkuntzarena, gure ustez, adibide guztiz esanguratsua da
aztertzen ari garen gai honi dagokionez- balizko hezkuntza-sistema nazionala eraikitzeko
asmoa funtsezko edukinez hustu egiten dela deritzogu : nazionalismo kataluniarraren
politikak -hezkuntza arlokoak barne- Katalunian bizi diren "beste" espainiarrak erakartzea
du helburu ; "bizkaitarrak", aldiz, espainiarrak atzera botatzea ; Katalunian jatorriz
espainiarra den hori katalaneztatzen duten bitartean (izan ere kataluniarrek beraien
lurraldean bizi den populazio osoa -espainiarrak barne- katalanez mintzatzea nahiko
lukete), "guretzat", beti ere Aranak dioenari jarraituz, Euskal Herrian bizi diren
"maketoek" euskaraz hitz egingo balute, hondamendia litzateke ("euzkotarrak" bere
hizkuntza nazionala erabiltzea bezain garrantzitsua da espainiarrei ez erakustea)" .
Ikusitakoaren arabera garbi antzeman daiteke Aranak planteaturiko "gu" eta
"besteen" arteko muga zein puntutaraino den gaindiezina ; sortu beharreko hezkuntzasistema
funtsezkoa da etorkizunerako, honi esker Aberria pizteko moduan izango baita,
baina pizkunde hori ez litzateke gauzatuko, inondik inora, Euskal Herriko populazio osoa
(belaunaldi gazteak, alegia -egun "arrotzak" direnak barne-) "gureganatuko" lukeen eta
aipatu ezugarriak izango lituzkeen euskal hezkuntza-sisteman heziz . Are gehiago, antzeko
edozein hipotesiren aurka agertzen da Arana (ez da soilik posibilitateaz hitz egitea) : alde
batetik euskaldundutako maketoz populaturiko Bizkaia eta, bestetik, erdaldunak izango
liratekeen bizkaitarrez populaturikoa aukeran izanez gero, zalantzarik gabe bigarren hau
aukeratuko luke Aranak 218 . Izan ere, euskararen zein Euskal Herriko askatasunaren
196 .
215 MONTERO, M . (1993) : La construcción del Pais Vasco contemporáneo . Donsotia : Txertoa ;
216 LARRONDE, J .C . (1977) : Op . cit . ; 138 .
21' ARANA, S . (1894) : "Errores catalanistas", in Bizkaitarra, 1894/X/31 .
218 Ibidem .
195