Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

308 Euskal Naziolnalisnwwa eta Hezkuntza (1895-1923)
nagusitik bereiztu . Alde horretatik, esate baterako, Landetak mahai gainean jarriko du
irakaslegoak Estatuaren beste zenbait egiturekin -helburu politiko batzuei eratzun nahi
dion Estatuaren egitura dela nabarmentzeko asmotan- duen irizpide-hurbiltasuna . Horra
hor, Nafarroak irakasleak izendatzeko duen "pribilegioa" dela eta -irakaslegoak
hainbestetan salatu duena-, Bilboko fiskalaren hitzak, bertan irakaslegoaren arazoa,
euskara eta nazio-identitatea lotzen dituelarik :
" . . . y ha fijado su atención en la reciente disposición administrativa
sobre nombramiento de maestros de Instrucción primaria de Navarra, que
consiguiéndola para esta provincia, pudiera aprovecharla para sus fines
de favorecer la difusión del idioma vascuence como medio de arraigar más
y irás el sentimiento exclusivista y antagónico respecto a las demás
regiones de España"
Bilboko fiskalak Madrilera igorri txostenean agertzen diren adierazpen hauek
irakaslego "vasco-navarro"-aren ordezkariak "Asociación de Maestros Nacionales"
delakoaren zuzendaritzaren aurrean elkarte honek Nafarroak legez duen pribilegio honen
aurrean bat egin dezan egindako eskaerarekin izugarrizko antza dute, izan ere "prestigio
nacional"-a da jokuan dagoena226 . Jakina, irakaslegoak Esatatuak duen helburua bera du,
euskal nazionalisten ustez ; irakasle horiek, Napartarra-k dioen moduan, "dan en nuestras
escuelas una instrucción que en nada se diferencia de la que reciben los alumnos de las
de Cuenca ó Andaluciai 227 , Estatuak behar duen kohesioa -Estatuarekiko identifikazioa
funtsezkoa den neurrian- eskoletatik bermatuz . Izan ere, eskolak irakasle horien esku
"instrumentos de criminal antivasquismo" besterik ez baitira, herri batek bere nortasuna
zein kontzientzia sendotzeko duen eskubidea -eta irakaslegoak burutu euskararen
kontrako gerrak izugarrizko garrantzia izango luke- bortxatzen delarik 22$ .
Irakaslegoaz hitz egiteko garaian, jeltzaleen ustez arazoa behar den moduan
ulertzeko eta dagokion parametro politikoetan kokatzeko, nahikoa litzateke egoera
laburbiltzen duen esaldi honekin adieraztea : "maestro extraño sindicado contra el
Paŕs" 2' . Hau da, irakaslegoa, berez sortu eta amaierarik ez duen kalte-kate izateaz gain,
antolatuta dago, eta antolatuta helburu zehatz batekin : Euskal Herriaren aurka ekin . Hala
ulertu behar da historia luzearen barruan, handik eta hemendik Euskal Herriak jaso dituen
danbatakoen testuinguran irakaslegoak jokaturiko papera, ez baita bakarrik irakaskuntza
222' LANDETA, E . (1914) : "El Sr . fiscal . . ." : Op . cit .
-' 6 LANDETA, E . (1914): "Los aumentos voluntarios a los maestros", in La Tarde, 1914/VI/8 .
227 "Cuestión grave", in Napartarra, 1911 .NI/l0 .
-,8 "DUNIXI" (1918) : "De vida ó muerte", in Euzkadi, 1918/111/25 .
229 "El Estado insolvente . . ." : Op . cit .