Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

210 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (189.i-1923)
Aldiz, eta euskal erakundeek erakusten duten abertzaletasun ezaren aurkako
salaketak falta ez badira ere -nahiz eta, Aranarekin konparatuz gero, hain ugariak ez izan-
Euskalduna-k edozein ezinen gainetik, nahiz konplizitatez blai egindako "ezinaren"
gainetik, Euskal Herriak bizi duen arazoari aurre egiteko (hots, guri dagokigunez
irakaskuntza arloan kokaturik) hartu daitezkeenen artean bidea bat dela azpimarratuko du :
independentziaren irtenbide politikoa bazterturik (ez da, gure ustez, txantxetako
abiapuntua) eta, oraingoz bederen, erakundeetatik at sortu zitekeen beste edozein aukera
kontutan hartu gabe'', iharduera politikoak -hezkuntza arloko iharduera politikoak barnenahitaez,
halabeharrez, ezinbesteko kokagunea du, hots, udalek zein diputazioek osatzen
duten marko instituzionala . Indarrean dagoen egungo marko legala oztopo ikaragarria
denik ez du ukatuko Euskalduna-k - begien bistakoa baita bere ustez- ; baina Aranak
dezentralizazioaren irtenbidea ez badu ikusten 2t , Euskalduna-ren eritziz -
pragmatismoaren haizeak bultzatuta edo- euskal diputazioek badute jasangaitza den
egoera horri erantzuteko modua :
'formulen [euskal diputazioek] bases claras y eminentemente
descentralizadoras y prácticas que aprobadas por el gobierno, reintegren
á la enseñanza de escuelas la organización que por la lógica y el derecho
les corresponde" 29 .
Bi dira hitz hauetan asaldatzen diren ikuspegiak, gure ustez guztiz adierazgarriak
direnak bestalde : alde batetik, euskal diputazioen ardurapean geratuko litzateke
dezentralizaio oinarrien formulazioa -desentralizazioa da bidea, beraz- ; bestetik,
gobernuak onartu beharko lituzke -hau da, Estatuaren agintea ontzat ematen da- . Edo
beste modu batean esanda, euskal diputazioei dagokie iniziatiba baina kontutan harturik,
ezinbestean (politika-fikzioa litzateke hau ez ikustea), gobernu espainiarrak duela azken
hitza . "Errealismo politiko" honen testuinguruan ulertu behar da, gure ustez, euskal
nazionalismoaren alde moderatuaren eskutik iritsi zaigun mezu ideologikoa . Horregatik,
hain zuzen, espainolizatzearen aurkako diskurtsoa baino -nahiz eta batzuetan, ikusteko
modua izan dugun bezala, kritika politikoak ez falta- "logika pedagogikoaren" eta
"arrazionaltasun politikoaren" diskurtsoa eraikitzen saiatuko da Euskalduna .
Hala, esate baterako, Bizkaiko Diputazioak -nahiz eta hori ahalbideratuko duen
marko legalik ez izan- auzo eskola berriak sortzeko gaiari heltzen dioenean naturaltasun
27 Ez da hau aliritzira botatzen dugun zerbait ; gogaratu bestela zein den Aranak proposaturikoa :
bide ofiazaletatik kanpo geratuko liratekeen eskolak sortzea alegia .
2s Gogoratu Aranak uste duela bide horretatik, gehien jota, zentralizazio politikoa gainditzeko
modurik izango ez lukeen dezentralizazio administratibora iristeko modua izango litzatekeela, bere
askatasun egarria asetuko ez lukeena edozein eran .
29 "Las escuelas de Euskalerría" : Op . cit .