Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

230 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
aztertzeko garaian, argitzen duen moduan- arrazoi ekonomikoak ez izan hau horrela
gertatzearen arrazoi bakarrak (horra hor, besteak beste, karlismoaren gainbehera, botuen
erosketa, klero nazionalistaren eragina edota Aranaren irudi erakargarria -noski ELAren
sorrerak ere izugarrizko eragina izango du, euskal langileoari, eta iraultzaren mamua
uxatu nahiean, sozialismotik at geratzen den sindikal esparruan kokagunea eskaintzen
zaion neurrian') . Hala, lehendabiziko hurbilpen azkar gisa, esango genuke aztertu behar
dugun epealdi honetan Euskal Herriko mahai politikoaren hirugarren anka bailitzan -
espainiar eskuin zein ezkerrraren aurrean- agertuko zaigula euskal nazionalismoa
(etorkizunean -aipatu mahaia lauki bihurtu arte- Euskal Herriko historia triangulazio
politiko honen inguruan idatziko da) .
Etxe barrura hurbilduz gero, euskal nazionalismoaren sortzaileak herentzia nahasi
samarra utziko duela ikusiko dugu . Joera ezberdinak antzeman daitezke euskal
nazionalimoan eta, beti ere "maixuaren" itzala bilatu nahiean, eztabaida ideologiko
gogorrak piztuko dira, erakundearen kontrola lortzeko borroka batere samurra izango ez
delarik. Independentziaren alde eta autonomiaren alde daudenen artean banatuko da
Aranak sortu alderdia eta hau apurtzeko ez bada -enfretamendu latzak izan arren- bi
sektore hauek elkarren beharra dutelako izango da (alde batek botuak eta besteak dirua
eta koadroak eskaintzen bait dituzte)' . Dena dela, "reintegración foral" formula
baltsamikoak (hau da, foruak berrezarri eta 1839ko urriko legearen aurreko egoerara
itzuli) gatazka ideologikoa zertxobait lehundu eta baretuko du, bai independentziaren
aldekoak bai autonomiaren aldekoak ere sintesi-konponbide honekin gustora geratuko
direlarik, bakoitzak bere horretan jarraituko badu ere ti (edozein moduan, pil pilean dagoen
giroa epeltzeko balio izan badu ere formula horrek, euskal nazionalismoaren eszenatokitik
inoiz desagertu ez eta bizirik iraungo duen arazoa izango da autonomia zein
independentziaren aldeko tesi kontrajarriek sortzen dutena) .
Oinarrizko eztabaida ideologiko horrek -ezkuturik batzuetan eta agerian beste
zenbaitetan- euskal nazionalismoaren bihotz taupadak markatzen dituelarik, aztertu behar
dugun garai honetako lehenengo urteetan alderdi j eltzalearen berrantolaketa dugu alderik
azpimarragarrienetarikoa . Ez da hau momentu batean burutzen den eginkizuna, eta
edonolakoak ez diren barne tira-birak -tirabira ideologikoak eta hauekin sortzen diren
Entre nación y clase. El nacionalismo vaco y su base social en perspectiva comparativa . Bilbo : Sabino
Arana Kultur Elkargoa
' Garai honetako ELAren historiara hurbiltzeko, ikus OTAEGUI, M . (1981) : "Organización
obrera y nacionalismo . Solidaridad de Obreros Vascos (1911-1923)", in Estudios de Historia Social, 18-
19 zk . ; 7-83 .
' MEES, L . (1991) : Nacionalismo vasco y . . . : Op . cit . ; 346 .
LETAMENDIA, F . (1990) : Op . cit . ; 176 .