Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

396 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
daiteke Jungoikoaren galera bultzatuko lukeen eskola espainiarraren kontrako erasoa .
Halaber, kritika gogor horrek badu izan beste arrazoi nagusi bat : eskola espainiarrak,
Aranaren eritziz, espainolizatu egiten du .
Erlijioaren arazoa dela eta, eskola laikoaz adieraziko duena gehiegizkoa litzateke
Euskal Herrian benetazko egoera zein den jakinik (kontrakoa gertatzen dela pentsatzeko
arrazoi ugari dago) . Hala ere, eraso hau guztiz logikoa izangoda Aranaren
pentsamenduan, eskola laikoen fenomenoak indar aipagarririk ez izan arren,
liberalismoaren ideologiaren isladarik nabarmenetarikoa den neurrian . Finean,
planteamendu honek agerian utziko duena zera da : irakakuntza ez dela Elizaren esku
geratuko -bai, aldiz, Estatuaren kontrolpean-, Aranaren ikusmoldea hankazgora jarriz .
Ondorioz, eskola laikoaren kontrako erasoa liberalismoari eta, aldi berean, Estatuari aurre
egiteko aitzakia besterik ez da izango . Ildo beretik, argudio honetaz baliatuko da Arana
euskal nortasunaren funtsezko ezaugarria nabarmentzeko, eskola laikoarena nortasun
horren aurkako erasotzat hartua izango delarik . Kristau dotrinaren etengabeko defentsa
euskal nortasunari eusteko arma gisa erabilia izango da, baita ere eskolaren esparruan .
Aipatu epainolizatzeari dagokionez, Aranak egindakoirakurketa guztiz izango da
bema. Euskara edota euskal nortasunaren galeraren inguruko planteamenduak bernak ez
diren bezala, Aranak naziotasunaren arazoa azaleratuko du zuzenean ; hots, eskola
espainiarra desnazionalizatzailea izango da, naziotasunarekin batera nazioa desagertzeko
bidean jarriko duelarik . Irakaskuntzak abertzaletasun espainiarraren iturrritik edatera
bultzatu eta behartuko du euskal haurra, espainiarra ez den hori espainiar bihurtuz .
Eskolak ondorio nazionalizatzaileak dituela antzemateak eskola eredutzat hartzera
eramango du Arana euskaldunen kontzientzia nazionala piztu eta sendotzeko ; hau da,
Estatuak duen arma bere egingo du, Estatuaren kontra jotzeko hain zuzen ere . Zentzu
honetan, Arana hezkuntzaren garrantziaz j abetuko da hain zuzen ere, hezkuntza-sistema
nazionala kontzientzia nazionala sortzeko funtsezko oinarria dela konturatzerakoan .
Erlijioaren inguruan aritzerakoan ideologia liberalaren helburu politikoak baldin badira
oinarrizko arazoa, espainolizatze prozesuari heltzerakoan eskolaren funtzionamendua eta
honen barruan curriculum nazionalarena, izango dira bere analisiaren ardatz angusia .
Curriculumari luzaturiko kritikak, hizkuntzaren gaiak leku nagusia izanik, espainiar
identitate nazionalarekin uztarturik dauden balioen transmisioaz ohartzera eramango du
Arana; hizkuntza dela edo irakaskuntza edukiak direla -baita eragina izango duten
Estatuaren irudi sinbolikoak eta hauen inguruan gorpuztu kultoa ere-, haurrak eskolan
ikasiko du -eta ondorioz barneratuko- Espainia dela bere aberria . Beraz, Aranaren ustez,
eskola Espainiak ezarri dominazioak hartuko duen aurpegia izango da, eta eskola
espainiarren aurka ekitea Epainiarekin borrokatzeko modu garrantzitsua, Espainia izango
baita etsai nagusia .
Hala ere, Aranaren planteamenduen zutabe nagusia, aipatu bi gai horiei
dagokienez, irakaslegoari eginiko kritika zorrotzean laburbilduko da ; irakaslea baita