Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkuntza-sistema nazionalen sorrera 85
horretatik, Estatuaren funtzionarien "cuerpo"-a izango da eta "estatuto fimcionazal"
delakoaren egitura korporatibo berberean parte hartuko dute ; Dávila-k dioen moduan
"los maestros van a pasar de un estrucutra gremial a otra donde la
intervención del Estado formentará la formación de un cuerpo de
funcionarios del Estado a través del servicio público""' .
Estatuko funtzionaria izateko irakaslego eskolak jokaturiko funtzioa guztiz
garrantzitsua dugu . Moyano legeak, irakaslego publikoaren erregimen orokorrra arautzen
duen atalean, irakaskuntzaren iharduerarako sistema uniformea ezartzen du "S . Oinarrizko
irakaskuntzan diarduten irakasleek, nahitaez, dagokien titulazioa izan beharko dute (180 .
art .)", horretarako probintzia guztietako hiriburuetan "escuela normal"-a izango delarik
(109 .art .), hauetako irakasleak prestatuko dituen Madrid-eko "Escuela Central" delako
horretaz gain` . Behin titulua eskuratuz gero, aparteko garrantzia izango du, bestalde,
irakasleak izendatzeko ezartzen den sistemak: legeak oso transzendentala den gai hau ere
finkatuko du, oposaketa sistemak jokaturiko funtzioa nabarmendu behar dugularik, horrek
ematen baitu eskolara iristeko zein funtzionaria izateko aukera .
Unibertsitate-barrutiko errektoreak izendatu beharko ditu irakasleak, hauen soldata
lau mila (hiru mila emakumeen kasuan) errealetakoa baino txikiagoa bada ; kopuru hori
gainditzen dutenak "Dirección General de Instrucción pública" delakoak izendatu behar
izango ditu (182 . art .) . Badago oposaketa sistema pasa behar ez duen irakasle mota bat
(hiru mila -bi emakumeak badira- errealetara iristen ez direnak), baina izendapena,
edozein eran, probintziako "Junta"-k proposaturik, errektorearen esku geratuko litzateke .
Komeni da gogoratzea 1838ko planaren arabera, zein 1847ko irailaren 23ko dekretuaren
arabera ere, udalek zutela irakasleak aukeratu eta izendatzeko ahalmena . . Baina 1857ko
lege honek, ikus daitekeenez, amaiera emango dio eskubide horri ; nahiz 1868an berriro
udalen eskuetara pasa, 1874an Moyano legeak ezarri egoerara ekarriko gaituen erabakia
hartuko du gobernuak, 1900ean irakasle guztiak errektoreek izendatu beharko
dituztelarik' 8 ` .
177 DAVILA, P . (1994) : Op . cit . ; 27 .
17 8 Kontutan hartzen dituen aldeak hauexek dira : baldintzak, mugikortasun eza, iraupena
zerbitzuan, konpatibilitateak, eskubide pasiboak, utzialdiak,etab .
179 Salbuespen hauek ezik: oinarrizko eskoletako (ez lehenego irakaskuntzako goi mailakoak)
eta eskolaurreko irakasleak .
180 Hau gizonezkoei dagokienez, zeren irakasle emakumeen kasuan legeak "p?- ocura" hitza
besterik ez du aipatzen .
ibi FERRER y RIVERO, P . : Op . cit . ; 164 . Nafarroaren salbuespena 1880eko agindu batekin
bukatzen da, herrialde honetan ere, 1857ko legea indarrean jarriko duelarik .