Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Jeltzaleak <strong>eta</strong> irakaskuntzaren arazoa Araiaren ondoren 381<br />
Ezin da, dena den, euskal <strong>nazionalismoa</strong>k urte hau<strong>eta</strong>n urrats handia eman duenik<br />
ukatu, ezereza nagusi zuen lehenengo garaitik unibertsitateari buruz hitz egitera pasako<br />
delarik . Egia da, dagoeneko azaldu dugunez, unibertsitate-barrutiaren inguruko<br />
adierazpenak ez direna faltako <strong>eta</strong>, alde horr<strong>eta</strong>tik, euskal barrutiaren beharra<br />
premiazkotzat jo izango dena . Esan beharrik ez dago unibertsitate-barrutiaz hitz egiteak,<br />
ezinbestean, unibertsitearen beharra adierazten duela, baina lehenengo euskal<br />
<strong>nazionalismoa</strong> halako bitxikerian eroriko da . Oposak<strong>eta</strong>-sistemak lehenengo<br />
irakaskuntzako irakaslegoaren arazo funtsezkoan zuzen-zuzenean eragingo duenez, <strong>eta</strong><br />
hortaz jabeturik, jeltzaleek egoera zeharo aldatzeko helburua azalduko dute, irtenbidea<br />
euskal unibertsitate-barrutiaren sorreraren eskutik etorriko litzatekeelarik. Hots,<br />
unibertsitate-barrutiaz hitz egin arren, lehenengo irakaskuntza arloko -jeltzaleen kezka<br />
ben<strong>eta</strong>n pizten duena- arazoa konpontzeko izango da, goi mailako irkaskuntzaren<br />
inguruko inolako ardurarik erakutsiko ez delarik . Hala, hor non dugun garai honek<br />
ekarriko digun eszenatoki bema ; euskal <strong>nazionalismoa</strong>, orain bai, <strong>Euskal</strong> Herria<br />
unibertsitatearen beharrean aurkitzen dela ikustera iritsiko da, bai oinarrizko<br />
irakaskuntzan izango lukeen eraginarengatik -aurreko irizpideei jarraituz-, baina baita ere<br />
goi mailako irakaskuntzak sortu beharreko unibertsitearen eskutik etorriko litzatekeen<br />
irtenbidea eskatuko lukeelako .<br />
Unibertsitearen itsasoa bare-bare egon da <strong>Euskal</strong> Herrian luzaroan <strong>eta</strong> itsaso hilaz<br />
hitz egitea litzateke zuzenena . XX . mendearen bigarren hamarkadan ura zertxobait<br />
mugitzen ari da, <strong>eta</strong> halako itsaski handiaz hitz egitea, gure ustez, gehiegikeria izan<br />
arren, oraindik osatzeke dagoen untzia poliki-poliki kulukatuko dute olatuek ; itsasikara,<br />
berriz, untzi horri kairen batera iristea eragotzi <strong>eta</strong> urte askotarako urperatuko duena<br />
izango da . Nafarroko Diputazioak -ikusi ahal izan dugunez- 1866an "Universidad Vasco-<br />
Navarra" hura eskatu zuenetik unibertsitatearen aldeko ahotsak isildu egingo dira <strong>Euskal</strong><br />
Herrian 485 . Esan bezala, XX . mendeko bigarren hamarkadak lehertuko du<br />
unibertsitatearen inguruko isiltasuna 486 , ugariak izango direlarik hemendik aurrera<br />
antzeman ahal izango diren mugimenduak . Gaia kokatu nahiean, urte hau<strong>eta</strong>n gertakarikatea<br />
sortzen dela esango genuke <strong>eta</strong> zenbait alderdi orokor azpimarratu beharko<br />
litzateke : alde batetik, guztiz lokalizaturik dauden unibertsitate zehatzen aldeko deiak<br />
zein nolabaiteko ahaleginak ; bestetik, maila politikoan leudekeen gertakariak, Autonomia<br />
Estatutuaren aldeko eginahalak bata, <strong>eta</strong> Estatuak aurrera atera nahi izango duen<br />
Unibertsitate Autonomiaren proiektua bestea ; azkenik, bereziki -nahiz <strong>eta</strong> ez bakarrik-<br />
"' Egia da 1883an Nafarroako alderdi demokrata-federalak Iruñean unibertsitatea jartzeko<br />
eskatuko duena, baina ez zaigu iruditzen aipatu proiektua bezain garrantzitsua denik ; edozein eran, asmo<br />
horrek ere ez zuen emaitza onik ezagutuko .<br />
4S6 Jakina denez Deustoko unibertsitateak urte batzuk lehenago eman zion hasiera bere<br />
ibilbideari, baina ez da inoiz euskal unibertsitatetzat hartua izango <strong>Euskal</strong> Herria ordezkatzen ez duen<br />
neurrian ; halere, gero helduko diogu unibertsitate honi, uste baitugu, beste arrazoien artean, guk hemen<br />
aztertu nahi dugun fenomenoan eragiten duela .
Change language