Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

236 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
pentsatzen du edonork : baina ez ; eskola, irakasle, curriculuma, irakaskuntz hizkuntza
edota unibertsitatea bezalako gaiak ez aipatzeaz gain (ikuspegi politiko batetik espero
zitekeena, agian), ohitura arloteek sortu kezka da nagusi ; hots, janzkera, ibilkera zein
agurtzeko modu baldarrak aldatzeko -zabarkeria eta "edukazio" falta nabarmena
adierazten dutenak, alegia- helburu onuragarria omen du "Nacionalismo Vasco"-ak,
Euskal Herria Europako herri kultu zein zibilizatuen mailan jartzekoa . Adibide xelebre
samar honek -umore pixka batek ez du inoiz kalterik egiten, lan serioetan bada ereerakusten
du, nahiz eta euskal arlotekeriari aurre egiteko izan, hezkuntza arloan kokatzen
duela euskal nazionalismoak euskal gizartea eraldatzeko irtxaropena, eta horretarako
bizitzaren edozein alde izango da kontutan hartu beharrekoa, askotan -hezkuntza
formalean ez ezik- hamaika esparrutan eragin beharko duelarik .
Aberri-k21 1906an ezagutzera ematen duen alderdi jeltzalearen manifestuak garbi
azaltzen du bere helburuen artean "educación patriótica" delakoa nagusienetarikoa dena,
funtsezkoa baita Euskadiren eraikuntza eta garapenerako . Zentzu horretan, Aranak hasi
zuen tradizoari emango zaio jarraipena eta prentsa nazionalistan behin eta berriro
agertuko zaigun Elgoibarko Manifestuak dioen bezala, Euzko Alderdi Jeltzaleak
"procurará fomentar la solidaridad más firme y práctica entre los
pueblos é individuos de raza vasca, en todos los órdenes de la vida,
mediante la sólida enseñanza del pasado y del presente de Euzkadi, y la
educación sinceramente patriótica de sus hijos, hasta lograr crear en
nuestra tierra un ambiente en que sólo pueda desarrollarse lo netmnetre
vasco i22 .
"Instruyamos á Euzkadi'"23 gisako artikuluaren izenburuak garbi duen bezala
herriaren formazioa bere ihardueraren oinarrizko ardatzatzat hartuko du euskal
nazionalismoak . Arrazoia ezaguna da (dagoeneko Aranak behin eta berriro
azpimarratua) : nazioa, euskal nazioa, hilzorian dago ; eta hori hala da, hain zuzen,
euskaldunek -"euzkotarrek" esan beharko genuke garaiko terminologia erabililtzearrennazioa
osatzen dutenaren kontzientziarik ez dutelako, kontzientziarik eza ezjakintasunak
sortua izanik. Beraz, ez jakintasun horri aurre egiteko asmoz eskuartean duen edozein
baliabide -baita bidean sor daitezkeenak ere- erabiltzeko prest agertuko zaigu alderdi
jeltzalea alde batetik, eta honen inguruan sortuko diren talde, erakunde, egunkari,
aldizkari zein elkartek osaturiko sarea, bestetik . Gehiegi luzatu gabe, euskal
21 "Manifiesto del P .N .V .", inAberri, 1906/XII/15 .
22 "El principio de nacionalidad . El manifiesto de Elgoibar", in Euzkadi, 1914/VII/13 . Kasu
honetan -beste batzutan beste arrazoiengatik izaten da- euskal nazionalismoa Elizaren kontra ez dagoela
erakusteko joko da manifestura, eta guk artikulu hau aukeratu badegu ondorengo urteetan izan duen
garrantzia azpimarratzeko izan da .
23 "Instruyamos á Euzkadi", in Gipuzkoarra, 1908/11/1 .