Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

250 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
dutena- lau haizetara zabaldu eta bere defentsa sutsua egingo dute . Zein da mahai gainean
dagoen arazoa? ; besteak beste, garrantzitsuenetarikoa irakaskuntzaren
monopolizazioarena dela esango genuke . Eta, nahiz eta beste arrazoi mota izan hor
dantzan ari dena, plazaratzen den irakaskuntzaren monpolizazioaren arazoa azpimarratu
nahi dugu, hau baita, hezkuntza-sistema zentralizatu zein uniformearen eraikuntzarako
ezinbesteko baldintza .
Esandakoarekin -badaezpada, atera daitekeen ondorio okerra baztertu behar
delakoan gaude- ez dugu Elizak espainiar nazioa onartzen ez duenik adierazi nahi, ezta
gutxiagorik ere . Estatuaren irakaskuntza arloko monopolizazioa gaitzetsiko du, besteak
beste, Estatuarekiko menpekotasun egoerara bultzatzen duelako, berarentzat jasangaitza
den egoera arbuiagarria . Elizarentzat, esate baterako, oso kezkagarria izango da Estatuak
oinarrizko irakaskuntza derrigorrezkoa izan dadin hartutako erabakia zein emandako
agindua, Estatuak ez baitu -Elizaren ustez-, eta hala behar izanez gero soilik, zeregin
osagama besterik (irakaskuntza arloan Estatuak ezarri nahi duen kontrolak arbuioa
sortarazten du Elizarengan -honek ez du kontrol politika hori ontzat emango-), eta
muturra sartzez gerotan eskola ez katolikoen kontra egin beharko luke (omen) . Antzeman
daiteke, nahiz eta, esan bezala, Elizak Estau-Nazio espainiarra zalantzan ez jarri, Elizaren
jarrerak eragin nabarmena izan dezakeela, Estatuaren kontrola kolokan jartzen duen
heinean, Estatua eraikitzen saiatzen ari den hezkuntza-sistemaren ahultasunean . Dena
den, gauzak bere lekuan uzteko asmotan edo, Yetanorekin 73 batera, zera esango genuke :
Eliza Antzinako Erregimenaren likidazio prozesutik zeharo traumatizaturik atera dela eta
gizartea berkonkistatzeko asmotan -bide politikoak behin porrota egin ondoren"hezkuntza
arloko bidea egokienetarikoa suertatzen zaiola . Alde horretatik, Estatu
liberalaren ahultasuna -berez, beste inolako etsairen beharrik gabe, erakusten duen ezina
nabarmena da- areagotu egingo da Elizaren sendotzearekin batera . Honen froga garbia
honako errealitate honek eskainiko luke : Europako beste herri batzuetan gertatzen ez den
bezala, espainiar Estatuko Elizak ez du bakarrik bere zentruak -askatasunaren zein
pluraltasunaren izenean75 - zuzentzeko eskubidea aldarrikatuko, irakaskuntzaren kontrola
73 YETANO, A. (1988) : La enseñanza religiosa en la Espafia de la Restauración (1900-1920) .
Barcelana : Anthropos ; 33-35 .
,a Honekin, esan beharrik ez dago, ez dugu Elizak -ikusteko aukera izango dugun moduanpolitikaren
munduan eragingo ez duenik adierazi nahi ; Elizaren presentzia -ezkutua batzutan,
nabarmenagoa bestetan- uka ezina da Estatu espainiarreko politikaren eszenatokian .
` Bide batez esan dezagun zein den,irakaskuntzari dagokionez, Elizak duen askatasunaren
ikuspegia; irakaskuntzaren askatasuna bai, baina egia, eta egia soilik (berea, noski), irakasteko
askatasuna (alde horretatik -adibide adierazgarri bat aipatzearren- Leon XIII .aren Libertas
praestantissinmun entziklika ospetsuak (1888) ez du zalantzarako biderik ematen ; askatasunari buruzko
ikuspegi zeharo autoritarioa) .