Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Jeltzaleak eta irakaskuntzaren arazoa Aranaren ondoren 295
"El caso de los maestros ó mando en dos casas
ANVERSO REVERSO
¡Oh, señor ministro! No tolere V.S. que
las Diputaciones "Vascongadas ` usurpen
atribuciones propias del Estado,
sometiendo al ilustre Magisterio á
nuevas vejaciones de aquellas rústicas . . .
¡Oh, señor presidente . . .! El ilustre
Magisterio Nacional (?) está muy
agradecido á las nobilísimas
Diputaciones "Vascongadas por su
meritísimo comportamiento y . . . ¡por
favor! que no se suprima eso de las
retribucioncillas . . . (ejem . . . ejem . . .)"
Halako irakasleak -gai ez izateaz gain, edota kalte iturria izateaz gain, Estatuaren
konplize nabarmenak ere direnak, alegia- euskaldunen diruarekin mantendu behar izateak
sutan jarriko du behin baino gehiagotan prentsa nazionalista"', baina haserrea adierazteaz
gain aipatzekoak dira, lehen esan dugun bezala, irakaslego kanpotarrak suposatzen duen
arazo ekonomikoa gordin azalarazteko Landetak egin ahaleginak . Gordin, baina baita
hotz, datuak erabiliz, diru kopuruak hotz-hotzean azalduz, legedian oinarrituz, . . . ; hau da,
arazoaren objetibotasuna bilatu nahiean, alderdikeriaren tentazioa sahiestu nahia adierazi
nahi izango balu bezala . Laburbilduz, esango genuke -gai honetan kokaturik- bere kezka
nagusia bat dela : Euskal Herriak -eta ez Estatuak- irakaskuntza ordaintzen duenez
gutxienez diruari etekin onuragarria atera beharko litzaioke .
Baina zer da gertatzen ari dena? ; zentzu horretan oso zorrotz agertuko zaigu "Don
Higinio" . Irakaslegoaren "caja de derechos pasivos" delakoarekin zer gertatzen den ikusi
besterik ez dago ; honek, 1887ko uztailaren 16ko legeak dioenaren arabera, ditu iturri
zehatza du : alde batetik irakasleen sodata zein irakaskuntza materialaren gaineko
deskontua ; bestetik, behin-behineko irakasleen esku dauden eskoleei dagozkien soldaten
kopuruaren erdia (hau da, irakasle interinoek soldataren erdia jasoko lukete eta beste
erdia "caja de derechos pasivos" horretara joango litzateke) ; eta, azkenik, behin-behineko
irakasleak izendatzen diren bitartean, irakasle plaza betetzeke duten eskolei dagozkien
soldata osoak (hots, nahiz eta eskola batek irakaslerik ez izan, irakasle postu hori
ordainduko da eta postu hori betetzen ez den bitartean, postuari dagokion diruak aipatu
bidea egingo du) . Gauzak horrela, -irakaslegoa babesteko nahia berez zuzena izan
daitekeela pentsatu arren (orain bai, noren kontura)- antzeman daiteke legeak oso egoera
zelebrea -guztiz absurdoa eta mingarria dena- sortzen duela (logikoa izan daitekeena,
edozein eran, kontutan hartzen bada oinarrizko irakaskuntzako irakaslegoaren miseria) :
irakasleak, legeak horretarako erreztasun guztiak ematen baititu, hutsuneak bete ez
daitezen interesaturik daude eta interinitateak luza daitezen ere (aipatu beharrik ez dago
"' Irakaslea, finean, hau besterik ez litzateke, "un advenedizo, á quien mantiene [euskal
hiritarrak, alegia] con su dinero" ("Escandaloso", in Napartarra, 1911NII/8) .