Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Lehenengo euskal nazionalismoa 175
izkeratzati 1G0 . Urmiaren Lehengo Aizkidia-n Arana irakasleei zuzenduko zaie ere, lan hau
haurrei idazten eta irakurtzen (euskaraz, noski) irakasteko erabil dezaten eskatuz, izan ere,
bere ustez, -apaizaren laguntzaz- "erne bizkataŕen bijotxubetan euskeltzaletasuna senda
leiken bakarra"" irakaslea baita .
Adibide hauek, gure iritziz, argi erakusten dute Aranak funtsezko lehentasuna duen
oinarrizko bonoka ideologikoari ekiteko duen beharra, bere mezua euskal gizartean
zabaltzeko asmoz eta inolako proiekturik burutzen saiatu aurretik; alde horretatik,
adierazgarriak dira eskola espainiarrak ere sortzen dituen kalteei aune egiteko familiaren
lurraldea "ongarriztatzeko" egiten dituen ahaleginak . Elorzak' 2 dioen bezala, urte askotan
zehar, familia nazionalistak izugarrizko garrantzia izango du adoktrinamendu politikoaren
esparruan jokaturiko paperean, kanpoko erasoen aurrean (eskolatik iristen diren erasoen
aurrean ere, esango genuke) nazionalismoaren sugarra pizturik mantengo duelarik ;
Aranaren diskurtsoaren estrategia -programa politiko zehatzaren formulazioaren gainetik-,
euskal nazionalismoa gizartean gorpuztuz joan dadin, helburu horietara zuzendurik
dagoelakoaan gaude . Hona hemen, adibidez, dagoeneko aipatu ditugun eskola
espainiarraren eraginak zeintzuk diren kontutan harturik, Aranak euskal gurasoei
emandako "aholkuak" :
"zuben seme-alabok ezpa-dabe ikasten erdeleŕiko izkerea, erdera
zantarra, eztabez ikasiko erdeldunen ekandu okeŕak ; baña zuben amioi
ezpa-dautsezube irakasten zein dan euron Abeŕija, ta euskeraz, euron
izkerea dalako, egin bian = dabela, zuben urriok eztabe maketo euron
Abeŕija, eztabe etsiko eroon izkeratzat euzkerea, ta auxe itxiko dabe, luditik
ibiltzeko obia dana ikasteko .
Olantxe galtzen dira euzkeldunak .
Olantxe il doyaz eŕijak: euren seiniakAbeŕija ezautu ezagatik"'3 .
4 .5 .2 .- Euskal eskolarantz
Bonoka ideologikoaz hitz egin beharko genuke, beraz, proiektu zehatzetaz baino
(ikuspegi programatikoaren aldetik, alegia) . Eta maila ideologiko honetan, hain zuzen,
kokatu beharko lirateke, gure ustez, Aranak hezkuntza arloan eginiko planteamenduak .
Honela, "la extirpación del extranjerismo e implantación del patriotismo, . . ., a fin de
161) Ibidem ; 1017 .
11 Ibidem; 1019 .
1G2 ELORZA, A . (1985) : "Ideología Nacionalista y Antiguo Régimen . Elementos para una
comparación", in Sitges 1982 . . . ; 411 .
163 ARANA, S . (1897) : Undaren Lenengo Aizkidia : Op . cit . ; 1017 .