Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkznntza-sistema nazionalen sorrera 87
irakaslea pieza nagusia izanik, hiritarrak Estatuaren proiektuaren inguruan biltzeko
(Estatu-nazioarekiko identifikazioaz ari gara) zein arerioei xakean -xake mate bada, hobejartzeko'
85 . Diogun hau gehiegikeria ez dela erakusteko Loperena=ren esaldi honetaz
baliatuko gara : "En la enseñanza primaria y en sus maestros tienen los Estados el sostén
más poderoso de la defensa nacional" ` .
2 .2 .4 .4 .- Ikuskaritza eta irakaskuntzaren kontrola
Jakina denez, Estatua irakaskuntzaz arduratzen den lehenego momentutik maila
horretan gertatzen den guztiaren berri izan nahi du eta kontrolerako tresnak sortzeari
ekingo dio . Dagoeneko dakigun bezala, Cadiz-ko konstituzioak "Dirección General de
Estudios" delakoa sortu zuen, zeinak -gobernuaren autoritatearen pean- irakaskuntza
publikoko ikuskaritzaren ardura hartuko zuen bere gain . Baina hau, ikuskaritzarena
alegia, pixkanaka egiten edota fintzen ari den mekanismoa dugu ; Jimenez-ek 187
gogoratzen digun moduan, XIX . medeko lehenengo herenean ikuskaritzak izaera nahiko
lokala du, herriko juntak eta batzordeak arduratuko baitira ; 1825eko "Plan Calomarde"
izenekoaren arabera "junta superior"-ak izango luke, herriko juntekin batera,
ikuskaritzaren ardura ; 1834ko Martinez de la Rosa-re aginduak izaera lokal hori
mantenduko du ere, probintzia, "partido" eta herriko batzordeak ezartzen dituelarik . Urrats
garrantzitsua "Duque de Rivas"-en planarekin (1836) batera etorriko da, non partehartze
desberdina izango duten batzorde ezberdinetaz hitz egingo den, guztia hierarkikoa den
ereduaren arabera, probintziako batzordeetan gobernuko ordezkari politikoaren -
gobernadore zibilaren- presentzia nagusia nabarmentzen delarik ; esan daiteke gobernuaren
ikuskaritza funtzioaren antolakuntza oinarriak markatuko dituela eta aipatu izaera lokal
horrekiko nolabaiteko haustura suposatuko du : udalak arduratuko dira ikuskaritza
185 Hona hemen zer dioen Gómez-ek irakaslego eskolek zein hauek ekarriko duten estatala den
irakaslegoaren sorrerak Estatuaren asmoak burutzeko izan duten garrantziaz : "la creación de las escuelas
normales significa en las décadas más progresistas del S. XIX un positivo avance en la creación de un
cuerpo estatal denraestros que haga posible el empeño del Estado por dirigiry administrar la educación
del país" (GOMEZ, F . (1986) : "El currículo de la formación del maestro (El momento histórico de la
creación de las Normales en España) (1834-1857)", in Historia de la Educación, 5 . zk . ; 175) .
.
186
LOPERENA, P . : Op . cit . ; 27-28 Interesgarria da Loperenak egiten duen irakasle eta
militarraren arteko konparaketa : "El militar profesional es, corzo el Maestro público, un funcionario del
Estado que al Estado sirve y de quien el Estado se vale para el afanzamiento de todos sus ideales . ( . .)
tlfilitares y Maestros, que constituyen, en todo pais civilizado, los más firmes pilares en que se sostiene
el propio Estado y de cuya fuerza e influencia, de ambos agentes, dependen la tranquilidad pública y
la prosperidad nacional" (Ibid . ; 120) . Escolano-ren hitzak ere ez dute gai honi buruzko balizko
neultratasunaren inguruko inongo zalantzarik erakusten irakaslego eskoletaz hau dioenean : "Se utilizaron
las normales como mecanismos de indoctrinación y control ideológico" (ESCOLANO, A . (1982) : "Las
escuelas normales, siglo y medio de perspectiva histórica", in Revista de Educación, 269 . zk . ; 76) .
187 JIMENEZ, J .A . (1983) : "Caracterización general de la función inspectora de primera
enseñanza en el siglo XIX", in Historia de la Educción, 2 . zb . ; 300 .