Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Jeltzaleak <strong>eta</strong> irakaskuntzareni arazoa Aranaren ondoren 265<br />
hots, irakaskuntzari buruzko lege espainiarrak, <strong>eta</strong> espainiarrak diren neurrian, sortzen<br />
du Euskadin arrotza zaion arazoa (gogoratu zer genion duela gutxi ongarriztatutako<br />
lurraz) . Hau da, <strong>hezkuntza</strong>-sistema espainiarrak, <strong>eta</strong> bere eraikuntzan jaun ta jabe den<br />
Estatuak, bideratu <strong>eta</strong> posible egiten dute -edo horr<strong>eta</strong>n ahalegintzen dira behintzatpentsaezina<br />
zen erlijio galera irakaskuntzaren esparruan . Alde horr<strong>eta</strong>tik<br />
Belaustegigoitiak ez du bereizk<strong>eta</strong>rik egingo ; liberalak izan edo kontserbadoreak izan,<br />
politikari espainiarrak helburu garbia dute : euskaldunek konkista zein asimilatzea -<br />
bereganatu nahi gaituzte, hitz batean esanda- helburutzat hartu behar duen<br />
irakaskuntzaren zentralizazioa zein absortzioa, izan err euskal nortasun etniko, soziala<br />
<strong>eta</strong> politikoa hil nahi baitute (gogoratu, jeltzaleen ust<strong>eta</strong>n, erlijiotasunarena euskal<br />
nazionaltasunaren funtsezko ezaugarria dugula) . Helburu honekin Estatuko gobernu<br />
guztiek, batak bestearen atzetik, irakaskuntzaren monopoliora zuzenduriko urratsak eman<br />
dituzte <strong>eta</strong> ematen ari dira, irakaskuntzaren monopolio hori Estatua indartzeko aparteko<br />
arma baita . Estatua indartu, bai Elizaren aurka -<strong>eta</strong> hau, ikusi dugu dagoeneko, berez<br />
nahikoa litzateke aurka agertzeko-, baina baita ere euskal aberriaren kontra egiteko .<br />
Estatuak erakutsi duen portaerak garbi asko azalduko luke zein den bere ben<strong>eta</strong>ko nahia :<br />
zentralizazioa irakasuntzaren kontrola ziurtatzeko <strong>eta</strong> irakaskuntzaren kontrola, besteak<br />
beste, "hacia el monopolio laicista" urrats sendoak emateko . Ikus daiteke<br />
(Belaustegigoitiak berak ere hala aitortuko du) Frantzian gertaturikoaren itzala zabalduko<br />
ote denaren beldurra dela agerian geratzen dena"- .<br />
Jokuan dagoena -lehen zer edo zer aurreratu dugu gain honi buruz- askatasunaren<br />
inguruko filosofia da. Estatuak -Errestaurazio bezala ezagutzen den garain hon<strong>eta</strong>n- ez<br />
du irakaskuntzaren kontrol osoa gauzatzeko helburua burutzerik izan baina asmo horrekin<br />
-bere ahultasuna agerian geratzen bada ere- jo du <strong>eta</strong> jotzen du aurrera, Euskadik bere<br />
burua, ezinbestean, meatxatua biziko duelarik. Zein da, jeltzaleen ustez, Estatuaren<br />
ben<strong>eta</strong>ko helburua estaltzen duen diskurtso ideologikoa : demokrazia zein askatasunaren<br />
izenean eraiki nahi du <strong>hezkuntza</strong>-sistema, bertan berak izango duelarik goitik beherako<br />
kontrola . Zentzu horr<strong>eta</strong>n, espainiar liberalek <strong>eta</strong> erradikalak uste dute, irakaskuntzari<br />
dagokionez, askatasun zein demokrazia maila areagotu daitekeela, besteak beste,<br />
kongregazio erlijiosoen esku dauden eskolak desagertuz doazen neurrian, desagertze<br />
prozesu hori bultzatzen den heinean . Irakaskuntzaren askatasuna defendatuko dute, baina<br />
-<strong>eta</strong> hau euskal <strong>nazionalismoa</strong>ren ikuspegitik guztiz onartezina da- irakasleek Elizaren<br />
dotrinaren kontra jarduteko duten eskubidea aldarrikatuz ; aldiz, Estatuaren aurka jo<br />
dezakeen edozerk -testuliburuak, eskolan irakasten dena, <strong>eta</strong>b .- (<strong>eta</strong> alde horr<strong>eta</strong>tik pentsa<br />
daiteke, Estatuaren irakaskuntza arloko monopolizazioaz ze pentsatzen dutena ikusirik,<br />
zein izan daitekeen Elizaren eskolen jarrera) kontrolatua izan behar du . Hau da,<br />
irakaskuntza askatasunaren izenean, katedra askatasunaren defentsa egingo da Estatuaren<br />
` 29 BELAUSTEGIGOITIA, F . (1918) : "Las leyes españolas sobre la enseñanza y Euzkadi", in<br />
Euzkadi, 1918/VI1/5 . Euzkadi-k aste ezberdin<strong>eta</strong>n argitatatuz joango den "Juventud Vasca"-ren "Círculo<br />
de Estudios Vascos"-en Belaustegigoitiak emandako hitzaldia dugu hau .
Change language