Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

138 Euskal Nazionalismoa eta Hezkuntza (1895-1923)
jarrera tradizionalismo katolikoaren sorrerarekin lotu behar da . Corcuerak22 dioenaren
arabera, Euskal Herrira mugatzen ez den fenomeno hau industrializazioaren eta honek
sortzen duen erreakzioaren testuinguruan kokokatu behar da, industrializazioari laguntzen
dion gizartearen sekularizazio prozesuak sortzen duena ahaztu gabe (ez zaio Aranari ere,
Letamendiaren23 iritziz, integrismoarekin lotura esturik falta ; izan ere, Garcia de
Cortazarrek24 dioen bezala, erlijioa izango bailitzateke bere ideologia politikoaren
legitimazio oinarririk funtsezkoena) . Hainbat alderdi edota maila politikoetan isladatzen
den ideologia tradizionalistak krisi eta aldaketa ikaragarriak bizi dituen gizartean
elementu kohesionatzaile gisa jokatuko luke Castellsen 25 ustez, eta horregatik hain zuzen,
besteak beste, erlijioan bilatuko luke gizarte horren nortasunari eusteko modua .
Arana industrializazioak ekarri aldaketa zein gatazken aurka agertuko da, horren
aurrean baserritarraren eredu mitikoari helduz (irudi tradizionala helburu zehatzarekin :
talde nortasun berezia sendotu) . Eta eredu mitiko diogu, ez baitugu uste baserritarraren
defentsa egiten duenik" ; "rtralisnto" bezala ezagutzen den horrek (Aranak asmatu ez
duena) baserriko bizitza proposatzen du eredutzat, baserritarrak euskaldun izatearen
benetazko ezaugarriak (euzkotarra izateak berezkoak dituen nolakotasunak) gorde izan
ditu, hiriguneetan -"maketoekin" ("nuestros i)i oros"2 ') sortzen diren harremanak direla
medio- ezaugarri nazionalak galtduz doazen bitartean . Elorzak 2t dioen bezala,
baseritarraren ereduak zentzu intsumentala du, industrializazioaren aurka baino,
industrializazioaren eraginen aurka erabiltzen duena, eragin horien artean nagusienetariko
22 CORCUERA, J . (1979) : Op . cit. ; 316-317 .
23 LETAMENDIA, F . (1990) : Euskadi. Pueblo y Nación . Donostia : Kriselu ; 1 .go alea ; 172 .
24 GARCIA de CORTAZAR, F . (1982) : "La iglesia vasca . Del carlismo al nacionalismo (1870-
1936)", in JIMENEZ de ABERASTURI, J .C . (koor .) : Estudios de Historia Contemporánea del Pais
Vasco . Donostia : Haranburu Editor, S .A . ; 219
25 CASTELLS . L . (1987) : Modernización y dinámica política en la sociedad guipuzcoana de
la Restauración 1876-1915 . UPV-EHU/ Siglo XXI ; 6 .
26 Corcuerak dioen bezala, "El mito rural funciona cotizo elemento ideológico defznidor de lo
vasco y ocultador de las contradicciones reales de la sociedad vasca" (CORCUERA, J . (1979) : Op. cit .,
368) . Letamendiak ere antzeko irakurketa egingo du, baina ideologo nazionalisten esparrura joz : "Este
imaginario rural nunca fite elaborado por campesinos -y muy raramente por intelectuales de origen
campesino- sino por ideólogos nacionalistas urbanos" (LETAMENDIA, F . (1988) : "Nacionalismo
esencialista y pensamiento genealógico en el siglo XIX", in II Euskal Mundu Biltzarra . Euskal
Herriaren Historiari buruzko Biltzarra . V . alea ; 331) .
27 ARANA, S . (1983) : "Nuestros moros", in Bizkaitarra, 1893/X11117 .
28 ELORZA, A. (1979) : Op . cit . ; 178 .